Τι (δεν) περιμένουν Δήμοι και Περιφέρειες από το 2015 – Το ΕΣΠΑ και η γραφειοκρατία που είναι πάντα εδώ

Οι δυσκολίες που έχουν να αντιμετωπίσουν Δήμαρχοι και Περιφερειάρχες που ανέλαβαν τον περασμένο Σεπτέμβριο στην τοπική αυτοδιοίκηση

Μια απραγματοποίητη επιθυμία τείνει να καταστεί η άποψη ότι οι νέες τοπικές αρχές, που ανέλαβαν καθήκοντα από 1η Σεπτεμβρίου, θα έχουν μπροστά τους μια πενταετία πιο «ήρεμη» συγκριτικά με τη θητεία των προηγούμενων τοπικών διοικήσεων. Παρότι αποτελούν παρελθόν οι αιφνιδιασμοί που δέχθηκαν οι δήμοι με τις διαθεσιμότητες και τις περικοπές προσωπικού και έχουν προσαρμοστεί στις αλλαγές του «Καλλικράτη», η πολιτική λιτότητας που εκπορεύεται από την κυβέρνηση για τα οικονομικά τους σχηματίζει ένα απειλητικό για τη λειτουργία τους πλαίσιο.

Mόλις μερικές ημέρες πριν, το καθεστώς επιτήρησης από το Παρατηρητήριο κατέστη επιπλέον «ασφυκτικό». Mε τις νέες ρυθμίσεις, που πέρασαν στη διάρκεια του «καταιγισμού» τροπολογιών στο νομοσχέδιο του υπουργείου Υγείας, χωρίς να προηγηθεί διαβούλευση με τα συλλογικά όργανα της Αυτοδιοίκησης, εάν το Παρατηρητήριο, μετά από αξιολόγηση και παρακολούθηση εφαρμογής από τον ΟΤΑ των προτεινόμενων μέτρων, διαπιστώσει εξακολουθητική αδυναμία ισοσκέλησης του προϋπολογισμού του, τότε με αιτιολογημένη απόφασή του και διαπιστωτική πράξη του υπουργού Εσωτερικών, ο ΟΤΑ υπάγεται υποχρεωτικά σε Πρόγραμμα Εξυγίανσης. Με την ένταξή του στο Πρόγραμμα Εξυγίανσης, ο ΟΤΑ είναι υποχρεωμένος εντός συγκεκριμένης προθεσμίας να καταθέσει στο Παρατηρητήριο Σχέδιο Οικονομικής Εξυγίανσης. Επίσης ο ΟΤΑ που τίθεται σε πρόγραμμα εξυγίανσης, χάνει το δικαίωμα να καταρτίσει προϋπολογισμό, καθώς με την νέα ρύθμιση η δυνατότητα αυτή παραχωρείται στην αρμόδια για την εποπτεία του ΟΤΑ. Δηλαδή το Παρατηρητήριο θα καταρτίσει και θα επικυρώσει μη ισοσκελισμένο προϋπολογισμό του υπό εξυγίανση ΟΤΑ.

Για τη χρηματοδότηση του Προγράμματος Εξυγίανσης των ΟΤΑ συστήνεται στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων ο «Λογαριασμός Εξυγίανσης των ΟΤΑ», τον οποίο διαχειρίζεται το υπουργείο Εσωτερικών. Η ρύθμιση προβλέπει ότι τον Λογαριασμό βαρύνουν ιδίως οι δαπάνες χρηματοδότησης των ΟΤΑ για την κάλυψη του συνόλου ή μέρους των οφειλών τους, στο πλαίσιο υλοποίησης ειδικού προγράμματος αποπληρωμής τους, το οποίο εγκρίνεται με απόφαση του Παρατηρητηρίου, και για την πληρωμή των δπανών τους, καθώς και τυχόν εγγυήσεις για τα δάνεια».

Σε ότι αφορά στη χρηματοδότηση του Λογαριασμού, αυτή προέρχεται, «σε ετήσια βάση από τους Κεντρικούς Αυτοτελείς Πόρους και συγκεκριμένα σε ποσοστό 4% επί αυτών που αποδίδονται στους ΟΤΑ για την κάλυψη λειτουργικών δαπανών τους, και, εφόσον κριθεί απολύτως αναγκαίο, με ισόποση χρηματοδότηση από τον Κρατικό Προϋπολογισμό, πέραν αυτής που προορίζεται για την ενίσχυση των ΚΑΠ».

Νέες περικοπές στους ΚΑΠ

Υπολογίζεται ότι με τα σημερινά δεδομένα των προβλεπόμενων αποδόσεων ΚΑΠ, το ποσό που θα περικοπεί οριζόντια από όλους τους δήμους της χώρας για να μεταφερθούν στον Λογαριασμό Εξυγίανσης των ΟΤΑ ανέρχονται στα 250 εκ. ευρώ. Αιρετοί υπολογίζουν ότι πρόκειται για περικοπές που ισοδυναμούν με δύο δωδεκατημόρια και μάλιστα ενώ είναι δεδομένη νέα μείωση των αποδόσεων και για το 2015 για τους ΟΤΑ.

Ωστόσο τα ποσά θα μπορούν να διαφοροποιηθούν με κοινή απόφαση των υπουργών Εσωτερικών και Οικονομικών μετά από πρόταση του Παρατηρητηρίου και αφού ληφθεί υπόψη το πιστωτικό υπόλοιπο του Λογαριασμού στις 31 Δεκεμβρίου του προηγούμενου οικονομικού έτους. Κατ’ επέκταση, πλέον οι εκάστοτε υπουργοί Οικονομικών και Εσωτερικών, με απόφασή τους έχουν τη δυνατότητα να τοποθετούν τον «πήχη» των πλεονασματικών στόχων όπου επιθυμούν, δεσμεύοντας την Αυτοδιοίκηση έναντι των στόχων αυτών.

Στην τροπολογία προβλέπεται και συγκεκριμένη διαδικασία για την καταβολή των χρεών των ΟΤΑ και των νομικών τους προσώπων προς το δημόσιο και τα ασφαλιστικά ταμεία. Μεταξύ των μέτρων υπάρχει και η δυνατότητα συμψηφισμού των χρεών με την κρατική επιχορήγηση, μέχρι ποσοστού 5% των ΚΑΠ. Δηλαδή θα μπορεί να περικόπτεται η επιχορήγηση για να καλυφθούν χρέη προς το Δημόσιο. Επομένως από τα παραπάνω, σύμφωνα με υπολογισμούς στελεχών ΟΤΑ, χάνονται πόροι ενός ποσοστού ύψους 10%.

Όλα τα παραπάνω, ενώ το 2015 προβλέπονται μειωμένες πιστώσεις (ΚΑΠ, οφειλές παρελθόντων ετών και ειδική επιχορήγηση) για τους δήμους κατά 163,5 εκατ. ευρώ. Εκτιμώνται να ανέλθουν στα 2.571,6 εκατ. ευρώ, τη στιγμή που το εκτιμώμενο ύψος για το 2014, ανήλθε στα 2.735,1 εκατ. ευρώ. Για τις περιφέρειες οι προβλεπόμενοι πόροι ανέρχονται στο ποσό των 665,4 εκατ. ευρώ, αυξημένοι κατά 147,8 εκατ., κυρίως λόγω της μεταβιβαζόμενης από τους Δήμους αρμοδιότητας της μεταφοράς μαθητών. Οι συνολικές πιστώσεις του τακτικού προϋπολογισμού για το 2014 για τις Περιφέρειες εκτιμάται στα 517,6 εκατ. ευρώ.

Το ΕΣΠΑ

Σε αυτό το περιβάλλον οικονομικής «ανομβρίας», οι δήμοι καλούνται να διεκδικήσουν χρηματοδότηση μέσω ΕΣΠΑ. Το νέο ΕΣΠΑ αλλάζει και σε φιλοσοφία και σε στόχευση χρηματοδότησης. Έργα που στηρίζονταν από το μέχρι τώρα πακέτο δεν είναι επιλέξιμα στη νέα Προγραμματική Περίοδο. Για αυτό και είναι επιτακτική η ανάγκη αιρετοί, υπάλληλοι, όλοι όσοι εμπλέκονται από την Τοπική Αυτοδιοίκηση στο ΕΣΠΑ, να επιμορφωθούν για να νέα δεδομένα, πόσο μάλλον όταν οι επιδόσεις της χώρας μας στην απορρόφηση του Προγράμματος που τελειώνει, δεν ήταν οι καλύτερες δυνατές.

Ωστόσο, ένα από τα χαρακτηριστικά του νέου προγράμματος που το διαφοροποιούν από το προηγούμενο, είναι ο έντονα ανταγωνιστικός του χαρακτήρας. Σύμφωνα με ειδικούς, το κάθε έργο που θα επιλεγεί θα πρέπει, όχι μόνο να εντάσσεται στο πλαίσιο των προτεραιοτήτων και προδιαγραφών του, αλλά να είναι επεξεργασμένο και ώριμο ώστε να αντιμετωπίσει τον ανταγωνισμό.

Οι δήμοι θα πρέπει να είναι σε θέση να κάνουν περισσότερα με λιγότερα. Από την πλευρά της η κυβέρνηση κάνει λόγο για αυξημένο ρόλο των ΟΤΑ στο νέο ΕΣΠΑ καθώς οι πόροι που θα διαχειριστούν οι περιφέρειες θα είναι αυξημένοι από 22% της τρέχουσας περιόδου σε 35% του νέου ΕΣΠΑ (ενώ παράλληλα θα διαχειριστούν περίπου το 1/3 των πόρων του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης). Αν και πολλοί υποστηρίζουν ότι ανοίγονται μεγάλες δυνατότητες που σε επίπεδο Περιφέρειας και κατ’ επέκταση και στους Δήμους, για την από κοινού συνέργεια και συνεργασία τόσο μεταξύ τους, όσο και με Περιφέρειες γειτονικών χωρών (Μακρο-Περιφέρειες), με στόχο το σχεδιασμό, τη διαχείριση και την παραγωγικότερη υλοποίηση των έργων-δράσεων των Προγραμμάτων, προσφάτως ήρθε στην επιφάνεια μια «αντιπαράθεση» μεταξύ Περιφερειών και Δήμων για τη συγκρότηση «Περιφερειακών Επιτροπών Αναπτυξιακού Σχεδιασμού (ΠΕΑΣ)».

Μια μεγάλη διαφορά στον νέο νόμο για το ΕΣΠΑ της περιόδου 2014-2020 είναι ότι προμηνύεται συγκεντρωτισμός στον εκάστοτε υπουργό Ανάπτυξης, αφού οι διαχειριστικές αρχές των τομεακών επιχειρησιακών προγραμμάτων «φεύγουν» από το κάθε υπουργείο και συγκεντρώνονται όλες στο υπουργείο Ανάπτυξης. Στα υπουργεία θα παραμείνουν μόνο επιτελικές μονάδες, γεγονός που προκάλεσε έντονες αντιδράσεις από υπουργούς που χάνουν το πλεονέκτημα της διαχείρισης κοινοτικών κονδυλίων.

Παράλληλα το νομοσχέδιο για το ΕΣΠΑ θέτει για πρώτη φορά πλαφόν συμβασιοποιήσεων στο 110% του προϋπολογισμού κάθε προγράμματος (5 τομεακά και 13 περιφερειακά) προκειμένου να μπει φρένο στο φαινόμενο των υπερδεσμεύσεων που έφτασαν έως το 180% στο τρέχον ΕΣΠΑ, ενώ προβλέπει σύστημα αυτόματης απένταξης όσων έργων δεν προχωρούν ώστε να αποδεσμεύονται εγκαίρως τα κεφάλαια.

Η γραφειοκρατία

Όπως και να έχει, οι ΟΤΑ καλούνται να διαχειριστούν τα κονδύλια μέσα σε ένα πλαίσιο γραφειοκρατίας. Υπενθυμίζεται άλλωστε ότι ως προς την «απόκλιση» που ανίχνευσε η κυβέρνηση αναφορικά με τους πλεονασματικούς στόχους που υποχρεούντο να επιτύχουν οι δήμοι, αιρετοί περιέγραφαν ως μία από τις αιτίες τη μη εκταμίευση πόρων του ΕΣΠΑ για συμβασιοποιημένα έργα, λόγω γραφειοκρατίας.

Την ώρα όπου μειώνονται οι πόροι της διοίκησης, αυξάνονται συνεχώς τα διοικητικά βάρη, οι διαδικασίες και οι ρυθμίσεις, επιφέροντας καίριο πλήγμα στην ανταγωνιστικότητα της χώρας και αυξάνοντας το τελικό και ιδίως το έμμεσο κόστος της διοικητικής λειτουργίας.