Τα παιδιά και οι επιπτώσεις της ενδοοικογενειακής βίας

Ένας φαύλος κύκλος που «κληροδοτείται» στις επόμενες γενιές

Ακόμη κι αν δεν την βιώνουν άμεσα, η ενδοοικογενειακή βία έχει σοβαρές επιπτώσεις στα παιδιά έχει η ενδοοικογενειακή βία, αφού θεωρούνται κακοποιημένα εφόσον δέχονται έμμεσα τις επιδράσεις τέτοιων περιστατικών μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον.

Όπως προκύπτει από την επιστημονική ψυχολογική έρευνα, το φαινόμενο αυτό δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο που «κληροδοτείται» στις επόμενες γενιές, διότι τα παιδιά, στην προσπάθεια τους να επιβιώσουν, αναπτύσσουν επαναλαμβανόμενα μοτίβα, τα οποία αναπαράγουν στην υπόλοιπη ζωή τους.

Σύμφωνα με τον κλινικό ψυχολόγο, Βαγγέλη Μακρή, οι επιπτώσεις της ενδοοικογενειακής βίας στα παιδιά, τους αυριανούς ενήλικες και γονείς είναι μεγάλες καθώς το συναίσθημα που τα κυριεύει είναι η αδυναμία διαφυγής.

Ο κ. Μακρής, ο οποίος ανέπτυξε το εν λόγω θέμα σε πρόσφατη εκδήλωση για τη βία κατά των γυναικών στο δήμο Πυλαίας - Χορτιάτη, επισημαίνει ότι ένα παιδί που βιώνει βία, άμεσα ή έμμεσα, θεωρείται κακοποιημένο, ενώ στερείται της βασικής ανάγκης της ασφάλειας από την οποία προκύπτει η σύνδεση με τους άλλους ανθρώπους.

Το αποτέλεσμα είναι να βιώνει αστάθεια και εγκατάλειψη (θεωρώντας ότι δεν υπάρχει ένα σταθερό πλαίσιο, αλλά οι άνθρωποι μπορεί να φύγουν και να το εγκαταλείψουν), καχυποψία (θεωρώντας ότι οι άλλοι άνθρωποι θέλουν να το εξαπατήσουν), συναισθηματική στέρηση (εκτιμώντας ότι δεν υπάρχει κανείς να το προστατεύει και να το καταλαβαίνει), μειονεξία και ντροπή (αισθανόμενο ότι φταίει το ίδιο για όσα συμβαίνουν) και κοινωνικό αποκλεισμό (νιώθοντας ότι διαφέρει πολύ από τους υπόλοιπους ευτυχισμένους ανθρώπους).

Στους δυσλειτουργικούς τρόπους συμπεριφοράς που ενδέχεται να αναπτύξει ένα τέτοιο παιδί, ο κ. Μακρής συγκαταλέγει την αντεπίθεση, την αποφυγή ή την υποταγή. Ως παράδειγμα αντεπίθεσης, αναφέρει ότι το παιδί μπορεί να γίνει ένας ενήλικας κακοποιητικός προς άλλους, υποτιμητικός και προσβλητικός. Για την περίπτωση της αποφυγής, σημειώνει ότι το παιδί μαθαίνει να μην εμπιστεύεται κανέναν και να μη δημιουργεί στενές σχέσεις με άλλους ενώ για την περίπτωση της υποταγής, τονίζει ότι το παιδί μαθαίνει να σχετίζεται με ανθρώπους που το κακοποιούν και το υποτιμούν ενώ είναι πρόθυμο να κάνει τα πάντα, ώστε να μη γίνει η «τιμωρία» χειρότερη.

Ειδική αναφορά στην περίπτωση των παιδιών έκανε στην εκδήλωση για τη βία κατά των γυναικών και η δικηγόρος Ιφιγένεια Παραστατίδου, παρουσιάζοντας τη σχετική νομοθεσία, όπως αναφέρει δημοσίευμα του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων. Σύμφωνα με αυτήν, στις περιπτώσεις της βίας που υφίστανται τα παιδιά από τους γονείς, συμπεριλαμβάνεται και η παραμέληση, η οποία συνιστά παθητική βία. Όπως είπε, σωματική παραμέληση υφίσταται ένα παιδί, όταν ο γονιός στερεί το παιδί του από τις βασικές ανάγκες όπως τροφή, ιατρική φροντίδα και κάθε τι που μπορεί να κάνει το παιδί να αισθάνεται ασφαλές μέσα σ΄ ένα περιβάλλον προστατευμένο από διάφορους κινδύνους. Παράλληλα, και η ψυχολογική παραμέληση είναι μια άλλη μορφή, όταν ο γονιός στερεί το παιδί του από τις βασικές συναισθηματικές και εκπαιδευτικές του ανάγκες. Εγκατάλειψη ενός παιδιού ή εφήβου, είναι η πιο σοβαρή μορφή παραμέλησης, τόσο σωματικής όσο και ψυχολογικής.

«Η βία δεν έχει χρώμα, κουλτούρα και μόρφωση. Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν υποστεί βία κάποια στιγμή στη ζωή τους. Οι γυναίκες και τα παιδιά είναι τα θύματα που πλήττονται περισσότερο», τόνισε χαρακτηριστικά.

Πανευρωπαϊκή έρευνα

Τα δεδομένα πανευρωπαϊκής έρευνας του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Θεμελιωδών δικαιωμάτων (FRA, 2014) παρουσίασε στην εκδήλωση η καθηγήτρια του Παιδαγωγικού Τμήματος Εκπαίδευσης του ΑΠΘ, και πρόεδρος της Επιτροπής Φύλου και Ισότητας στο ΑΠΘ, Δήμητρα Κογκίδου. Σύμφωνα με την έρευνα, που βασίστηκε σε συνεντεύξεις 42.000 γυναικών, ηλικίας από 18 έως 74 ετών, στα 28 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κατά τους 12 μήνες που προηγήθηκαν των συνεντεύξεων, το 7% των γυναικών είχε πέσει θύμα σωματικής βίας ενώ το 2% είχε υποστεί σεξουαλική βία. Επιπλέον μία στις 20 γυναίκες (ποσοστό 5 %) έχει πέσει θύμα βιασμού από την ηλικία των 15 ετών και άνω ενώ το 18% των γυναικών στην ΕΕ έχουν πέσει θύματα παρενοχλητικής παρακολούθησης από την ηλικία των 15 ετών και άνω. Παράλληλα περίπου το 12% των γυναικών δηλώνουν ότι έχουν βιώσει κάποια μορφή σεξουαλικής κακοποίησης ή κάποιο συναφές περιστατικό από κάποιον ενήλικα πριν από την ηλικία των 15 ετών.

Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, η κ. Κογκίδου ανέφερε ότι σύμφωνα με την έρευνα, και με βάση τα 11 χαρακτηριστικά που χρησιμοποιούνται στο ερωτηματολόγιο για την καταγραφή της σεξουαλικής παρενόχλησης, το 43% των γυναικών στην Ελλάδα έχει υποστεί τουλάχιστον μια φορά κάποια μορφή σεξουαλικής παρενόχλησης μετά την ηλικία των 15 ετών και 15% κατά τους τελευταίους 12 μήνες πριν από την έρευνα.

Ωστόσο, το γεγονός ότι η Ελλάδα είναι κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (ποσοστό 43% σε σύγκριση με το 81% των γυναικών στη Σουηδία, το 80% στη Δανία, το 75% στη Γαλλία, το 73% στην Ολλανδία), δεν είναι απαραίτητα ενθαρρυντικό και ελπιδοφόρο καθώς η διακύμανση στην απόδοση αυτής της υποκειμενικής έννοιας αποδίδεται σε διάφορους παράγοντες, όπως η κουλτούρα που επικρατεί για το ρόλο των δύο φύλων στο εργασιακό περιβάλλον.

Προτεραιότητες για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών

Πέραν της βασικής προτροπής προς τις γυναίκες που υφίστανται οποιαδήποτε μορφή βίας να λύσουν τη σιωπή τους, οι προτεραιότητες για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και των παιδιών προέρχονται από κάθε πλευρά της ανθρώπινης δραστηριότητας.

Το κύριο αίτημα της νομικής κοινότητας και όλου του νομικού κόσμου για τη δημιουργία οικογενειακών δικαστηρίων που θα συγκροτούνται από ειδική ομάδα δικαστών και θα ασχολούνται αποκλειστικά και μόνο με ζητήματα οικογενειακού δικαίου, παρουσίασε η κ. Παραστατίδου. Όπως είπε, στόχος είναι να παρέχεται η δυνατότητα στους διάδικους να έχουν άμεση πρόσβαση και σωστή ενημέρωση σε θέματα που αφορούν την ενδοοικογενειακή βία.

Από την πλευρά της, η κ. Κογκίδου θεωρεί ότι είναι απαραίτητο να γίνει συστηματική και πολυεπίπεδη προσπάθεια για τη δημιουργία ενός κλίματος μη ανεκτικού στην ετεροσεξιστική παρενόχληση στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, όπου μέλη του προσωπικού και φοιτήτριες/ές να μπορούν να αναφέρουν περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης, οι αναφορές αυτές να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη, τα θύματα να λαμβάνουν την υποστήριξη που χρειάζονται και, όπου κρίνεται σκόπιμο, να παραπέμπονται οι δράστες στη δικαιοσύνη.