Αντιθέσεις στο πεδίο της οικονομικής πολιτικής και η αποστροφή από την λιτότητα

antitheseis-sto-pedio-ths-oikonomikhs-politikhs-kai-h-apostrofh-apo-thn-litothta

Ο διχασμός εντός της ευρωζώνης μεταξύ Βορρά και Νότου εντείνεται αφενός λόγω της κούρασης που προκάλεσαν οι συνεχείς αντιπαραθέσεις και συγκρούσεις και αφετέρου λόγω έλλειψης πραγματικής οραματικής ηγεσίας

Το αργότερο μετά το αποτέλεσμα των ισπανικών εκλογών φαίνεται να διαμορφώνεται ένα έστω υποτονικό μέτωπο αντίστασης κατά των γερμανικών θέσεων στο πεδίο της οικονομικής πολιτικής. Συγκεκριμένα ετέθη ανοικτά πλέον ανοικτά υπό αμφισβήτηση η κυριαρχία της Γερμανίας σε επίπεδο ΕΕ από τον Ιταλό πρωθυπουργό Matteo Renzi, ο οποίος σε μια συνέντευξη του στην Financial Times (21/12/2015) τόνισε χωρίς να γνωρίζει τι θα συμβεί με τον φίλο του Mariano Rahoi ότι το σημαντικότερο δίδαγμα από την έκβαση των εκλογών στην Ισπανία “είναι πάντως γεγονός ότι όσοι στάθηκαν πιστά στην πρώτη γραμμή του μετώπου υπέρ της λιτότητας χωρίς ανάπτυξη, χάνουν την δουλειά τους. Αυτό συνέβη στην Βαρσοβία ακόμα και αν εκεί οι συνθήκες είναι ιδιαίτερες, αυτό συνέβη στην Αθήνα, συνέβη στην Λισαβόνα. Ας περιμένουμε τι θα συμβεί στην Μαδρίτη... Εκτιμώ την Angela, έχουμε μια εξαιρετική προσωπική σχέση... αλλά θα πρέπει να είμαστε ειλικρινείς... Η Ευρώπη πρέπει να εξυπηρετεί όλα τα 28 κράτη μέλη και όχι μόνο ένα”.

Την ίδια μέρα ο αρχηγός του νεοεισερχόμενου στο ισπανικό κοινοβούλιο κόμματος των PODEMOS, Pablo Iglesias, άσκησε κριτική στην κυριαρχία της Γερμανίας στην ΕΕ, τονίζοντας ότι προέχει η κυριαρχία την Ισπανίας την οποία αυτός και το κόμμα του προτίθενται να υπερασπιστούν και επομένως η χώρα του δεν θα παραμείνει παρακολούθημα της Γερμανίας.

Εν κατακλείδι η δημοτικότητα της Γερμανίας φθίνει συνεχώς λόγω των μέτρων αντιλαϊκής λιτότητας που επέβαλε στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες ως αντάλλαγμα για την διάσωση τους. Η εκφρασμένη ανησυχία της Merkel άλλωστε μιας επιστροφής στην λογική των εθνικών κρατών είναι μεταξύ άλλων αποτέλεσμα και αντίδραση μπροστά στην αντίσταση απέναντι στις γερμανικές αντιλήψεις και προτάσεις πολιτικής.

Ειδικότερα στις χώρες του Νότου που παρουσιάζουν σοβαρές παθογένειες στους ελέγχους επί του προϋπολογισμού τους, είναι προφανές ότι οι κυρίαρχες πολιτικές και οικονομικές ελίτ αλλά και τα μεσσία στρώματα που τάσσονται υπέρ της ΕΈ παρουσιάζουν αι ολοένα και μεγαλύτερη αρνητικότητα απέναντι στις ευρωπαϊκές οικονομικές πολιτικές που επέβαλε η γερμανική πολιτική ηγεσία. Εν προκειμένω η γερμανική ακαμψία γίνεται αντιληπτή ως εμπόδιο για τις εθνικές επενδύσεις και την ανάκαμψη.

Μπροστά σε αυτή την κατάσταση κάποιες χώρες όπως η Ιταλία, η Ισπανία, αλλά και η Γαλλία που επί μακρόν αρκέστηκαν σε ένα σιωπηλό συμβιβασμό στο ζήτημα της λιτότητας άρχισαν πλέον ανοικτά να εξωτερικεύσουν δραστικές επιφυλάξεις μφισβητώντας ενεργητικά τις γερμανικές θέσεις και την γερμανική ηγεμονία στην Ευρώπη.

Πολιτικά φαίνεται να συγκροτείται σταδιακά μία συμμαχία στα πλαίσια της Ευρωζώνης με η οποία εγείρει σοβαρές αντιστάσεις κατά της λιτότητας. Στο μέτωπο αυτό ηγούνται η Γαλλία και Ιταλία και ακολουθούν Ισπανία, Πορτογαλία και Ελλάδα. Η συμμαχία αυτή φαίνεται στην αντιπαράθεση Ιταλίας και Γαλλίας με την Κομισιόν γύρω από την χαλάρωση των όρων επί των προϋπολογισμών. Στα πλαίσια αυτής της συγκυρίας φαίνεται να συντάσσεται με την συμμαχία του Νότου και ο Μάριο Ντράγκι της ΕΚΤ ο οποίος σε όλες τις πρόσφατες συνεδριάσεις της διοικούσας επιτροπής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας συγκρούεται με την με την γερμανική Bundesbank η οποία αντιτίθεται στην απόφαση της ΕΚΤ για την διατήρηση χαμηλών επιτοκίων για παρατεταμένο χρονικό διάστημα. Επιπλέον ο Μάριο Ντράγκι έθεσε πρόσφατα ζήτημα πολιτικής αντίδρασης στο προσφυγικό, επισημαίνοντας μεταξύ άλλων ότι η λάθος πολιτική αντίδραση δημιουργεί πιέσεις αποδόμησης της συνθήκης Σένγκεν και αβεβαιότητα για την ολοκλήρωση αναγκαίων μεταρρυθμίσεων ενώ παράλληλα αντιτάσσεται στην προωθούμενη από την Γερμανία διατήρηση του πληθωρισμού σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Είναι σαφές άλλωστε ότι από το 2008 η ΕΕ βρίσκεται σε μία κατάσταση κρίσης και οι αρχηγοί κρατών και πρωθυπουργοί των χωρών πέφτουν από την μία κατάσταση εκτάκτου ανάγκης στην άλλη. Οι συμβιβασμοί που έχουν βρεθεί μέχρι σήμερα για την αντιμετώπιση της κρίσης δεν πείθουν. Η προωθούμενη από την Γερμανία πολιτική της σταθεροποίησης δεν συνδέθηκε με την οικονομική ανάκαμψη και αυτό εκφράζεται στην εντεινόμενη η οποία στον μέσο όριο της ΕΕ των 25 στα τέλη του 2015 έφτανε στο 10, 5% 3νώ σε χώρες όπως την Ελλάδα και την Ισπανία φτάνει το 24,6 % και 21,4 % αντίστοιχα. Εντούτοις ιθύνοντες και αξιωματούχοι της ΕΕ επικροτούν την ακολουθούμενη πολιτική διότι μια ενδεχόμενη απόρριψη της θα οδηγούσε αναπόφευκτα σε συνολική αλλαγή ρότας και την παραδοχή ότι η ανάκαμψη συνδέεται με δημόσιες ενέσεις ρευστότητας και προγράμματα αναζωογόνησης της οικονομίας.

Εν τω μεταξύ, οι πολίτες σε όλη την Ευρώπη αναρωτιούνται αν οι κυβερνήσεις τους είναι πραγματικά ικανές να κυβερνήσουν. Η πιο πρόσφατη δημοσκόπηση του Ευρωβαρόμετρου τον Δεκέμβριο του 2015 δείχνει ότι το 41% των Ευρωπαίων είναι απαισιόδοξοι για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και το 54% των ερωτηθέντων πιστεύουν ότι η φωνή τους δεν μετράει.

Για αυτό εξάλλου ο ιταλός πρωθυπουργός Renzi επισημαίνει με νηφαλιότητα ότι όσες κυβερνήσεις υποστηρίζουν την γερμανική λύση της λιτότητας χωρίς ανάπτυξη χάνουν τις εκλογές. Σαφές είναι πλέον ότι το όραμα μιας ανταγωνιστικής Ευρώπης μέσω της δημοσιονομικής περιστολής το οποίο ενστερνίζεται η Γερμανία είναι κοντόφθαλμο διότι υπάρχει και μια πολιτική και κοινωνική διάσταση της κρίσης η οποία έλαβε πλέον ζοφερές διαστάσεις. Η πρόθεση της ανταγωνιστικότητας επιτυγχάνεται μέσα από την περιστολή της κατανάλωσης εν μέσω της περικοπής των μισθών, των συντάξεων και των δημόσιων δαπανών.

Σίγουρα η κούρα λιτότητας οδήγησε τις χώρες του Νότου με διαχρονικά ελλείμματα να παράγουν πλεονάσματα εξωτερικών συναλλαγών και ασφαλώς η ευρωζώνη συνολικά παρουσιάζει πλέον έναν θετικό ισολογισμό πάνω από 3 % του συνολικού Ακαθάριστου Προϊόντος της ευρωζώνης κάτι που δεν είχε συμβεί από την αφετηρία της ευρωζώνης. Όλα αυτά έγιναν όμως παράγοντας μια έντονη κρίση στο κοινωνικό πεδίο.

Λογικά επομένως ο διχασμός εντός της ευρωζώνης μεταξύ Βορρά και Νότου εντείνεται αφενός λόγω της κούρασης που προκάλεσαν οι συνεχείς αντιπαραθέσεις και συγκρούσεις και αφετέρου λόγω έλλειψης πραγματικής οραματικής ηγεσίας. Η επιμονή στις περικοπές και στην ανταγωνιστικότητα επιδείνωσε την κοινωνική κατάσταση των πολιτών. Το μεγαλύτερο εμπόδιο ανάπτυξης είναι το τεράστιο δημόσιο και ιδιωτικό χρέος, την αντιμετώπιση του οποίου μέσα από κατάλληλους μηχανισμούς όπως στις ΗΠΑ και στην Μ. Βρετανία εμπόδισε η Γερμανία. Η εξισορρόπηση συμφερόντων εντός του ευρωπαϊκού οικοδομήματος μέσα από ταμεία διάσωσης για την χρηματοδοτική στήριξη των χωρών με ψηλό δημόσιο χρέος, καθώς και η σταθεροποίηση της οικονομίας τους και του παραγωγικού τους επιπέδου μέσα από την μείωση εισοδημάτων και δημόσιων δαπανών, δεν θα μπορούσε παρά να αποτελέσει εξ αρχής μια προσωρινή βάση παραγωγής συναινέσεων διότι δημιούργησε σοβαρές οικονομικές μετατοπίσεις και καταστροφές στις αντίστοιχες χώρες αναφοράς.

Μία ορισμένη εξομάλυνση των κοινωνικών επιπτώσεων θα μπορούσε βέβαια να επιτευχθεί μέσα από αντίστοιχες κοινωνικές μεταβιβάσεις. Ως προς αυτό όμως υπάρχουν σοβαρότατες αντιστάσεις πολλών κρατών μελών. Ως εκ τούτου τίθεται δικαιολογημένα το ερώτημα εάν στην παρούσα φάση η Γερμανία θέτει υπό κίνδυνο τον ιστορικό ηγετικό ρόλο της στην πορεία της ευρωπαϊκής ενοποίησης.

Εντούτοις ήταν προβλεπόμενο ότι η εντατικοποίηση της πολιτικής λιτότητας που πρόκρινε η γερμανική πολιτική ηγεσία και η εφαρμογή της ταυτόχρονα σε πολλές χώρες της ΕΕ θα οδηγούσε σε ένα αδιέξοδο. Εντούτοις μόνο αφελείς θα μπορούσαν να υποθέσουν ότι η γερμανική πολιτική ηγεσία δεν γνωρίζει τις βαριές επιπτώσεις που θα είχε η πολιτική σκληρής και συνεχώς εντεινόμενης λιτότητας πάνω στα πολιτικά συστήματα οδηγώντας πολλές φορές στην πτώση κυβερνήσεων , στην έκπτωση πολιτικών ηθών και του κοινοβουλευτικού βίου ακόμα και σε διαλυτικά φαινόμενα κατάρρευσης.

Με τις παραμορφωτικές εξελίξεις αυτές συνδυάζεται και η ενδυνάμωση των ακραίων πόλων δεξιά και αριστερά του πολιτικού φάσματος. Σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί η δημοσιονομική επιβάρυνση ορισμένων χωρών του Νότου και ειδικότερα της Ελλάδας.

Τώρα διαβάζουμε ότι η Γερμανία ετοιμάζεται να χαλαρώσει την λιτότητα απέναντι στην χώρα, εάν αυτή δείξει αποτελεσματικότητα στον έλεγχο των προσφυγικών ροών.

Οι όλες εξελίξεις συντείνουν πάντως υπέρ της άποψης ότι διαφαίνεται μια αλλαγή παραδείγματος στην γερμανική πολιτική. Ας ελπίσουμε ότι αυτή την φορά η Γερμανία θα προκρίνει πολιτικές λύσεις που θα προάγουν τις ιστορικές εξελίξεις υπέρ της ανθρωπότητας και όχι εις βάρος της.

* Ο Μανόλης Μαυροζαχαράκης είναι ελεύθερος συγγραφέας, με σπουδές σε οικονομικά, κοινωνιολογία και πολιτικές επιστήμες, εθνολογία και οικονομική ιστορία.