Το Δίκτυο για το χρέος: Ζήτημα οικονομικής και πολιτικής διαχείρισης

to-diktyo-gia-to-xreos-zhthma-oikonomikhs-kai-politikhs-diaxeirishs

Λύσεις και προτάσεις για τη διαχείριση του χρέους παρουσιάστηκαν σε εκδήλωση του Δικτύου από Ξαφά, Γκόρτσο και Χριστοδουλάκη - Δεν επαρκεί η αναδιάρθρωση με υψηλά πρωτογενή, συμπέραναν, ποια μέτρα πρότειναν, αλλά και ποιες πολιτικές κινήσεις έβαλαν στο τραπέζι

Οι πτυχές του παγκόσμιου, ευρωπαϊκού και εγχώριου χρέους, καθώς και λύσεις και προτάσεις για τη διαχείριση του, παρουσιάστηκαν σε εκδήλωση του Δικτύου χθες Τετάρτη 1η Φεβρουαρίου από τη Μιράντα Ξαφά, τον Χρ. Γκόρτσο και το Νίκο Χριστοδουλάκη.

Η συζήτηση για τη διαχείριση του χρέους είναι τεχνοκρατική, νομική, ηθική, αλλά πρωτίστως πολιτική, συμφώνησαν οι συμμετέχοντες. Η διαχείριση του χρέους απαιτεί συνδυασμό αναπτυξιακών δράσεων, δημοσίων επενδύσεων, ενίσχυσης του ιδιωτικού τομέα και των εξαγωγών, καθώς και στήριξη από τον ESM.

Παρακάτω παρατίθενται βασικά σημεία από όσα παρουσιάστηκαν στην εκδήλωση:

"1. Παγκόσμιο χρέος

Το παγκόσμιο χρέος ανέρχεται σε $152τρις (225% ΑΕΠ). Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μία αλλαγή στη διάρθρωση του παγκόσμιου χρέους. Στις αναπτυγμένες χώρες το Ιδιωτικό χρέος μετατράπηκε σε δημόσιο σταδιακά από το 2008-15

Αυτό οφείλεται στην ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών, ανάληψη υποχρεώσεων ιδιωτών από Δημόσιο, παροχή εγγυήσεων για ιδιωτικά χρέη (Ιρλανδία).

Οι εύκολες συνθήκες δανεισμού οδήγησαν σε αύξηση χρέους και τώρα το πρόβλημα διογκώνεται διότι το δολλάριο $ ανατιμάται και τα επιτόκια αυξάνονται.

Η εξίσωση που τα εξηγεί όλα

Η εξίσωση που εξηγεί τη διάσταση του χρέους, τη δυναμική του, τον τρόπο διαχείρισης τους, και το πρωτογενές πλεόνασμα που απαιτείται ΜΟΝΟ ΚΑΙ ΜΟΝΟ ΓΙΑ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΣΤΑΘΕΡΟ ΤΟ ΧΡΕΟΣ είναι η εξής: p* = [(r – g)/(1 + g)] d

p* = πρωτογενές πλεόνασμα/ΑΕΠ
r = επιτόκιο
g = ρυθμός ανάπτυξης
d = χρέος/ΑΕΠ

Αν για παράδειγμα έχουμε r=2.5%, g=1.5%, d=185% → p*=1.8% πρωτογενές πλεόνασμα μόνο και μόνο για να διατηρήσουμε το χρέος στα ίδια επίπεδα!!!

Άρα, η λύση δεν μπορεί να έρθει μόνο μέσα από το ασφυκτικό πλαίσιο υψηλών πρωτογενών πλεονασμάτων. Χρειάζεται συνδυασμός διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, πλεονασμάτων και αναπτυξιακών δράσεων, όπως παρουσιάζεται στη συνέχεια.

Γιατί όμως, μας ενδιαφέρει η εξέλιξη του παγκόσμιου χρέους;

Γιατί δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος αρνητικών αλληλεπιδράσεων μεταξύ κεφαλαιαγορών & οικονομίας που με τη σειρά του έχει τις εξής επιπτώσεις:

Η πτωτική τάση στις διεθνείς κεφαλαιαγορές και η αβεβαιότητα οδηγούν σε γενικευμένη συμπεριφορά περιορισμού των απωλειών (stop loss) με μαζικές ρευστοποιήσεις , εντείνοντας την πτώση.

Η ύφεση αυξάνει τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια.

Οι τράπεζες μειώνουν την παροχή πιστώσεων για να διατηρήσουν επάρκεια κεφαλαίων παρά τις ζημίες που έχουν υποστεί, εντείνοντας την ύφεση.

2. Τα όρια αναδιάρθρωσης του δημοσίου χρέους από κράτος-μέλος της ευρωζώνης

Που βρίσκεται η ΟΝΕ μέσα σε αυτή την παγκόσμια εξίσωση; Με τι εργαλεία αντιμετωπίζει το χρέος των Κρατών Μελών, αλλά και το συνολικό χρέος της ΟΝΕ που είναι περίπου 91%?

Η κρίση χρέους ενός κράτους το οποίο δεν έχει αυτοτελές δικό του νόμισμα και δική του αυτόνομη νομισματική πολιτική, αλλά συμμετέχει σε μια περιφερειακή νομισματική ένωση, όπως η Ελλάδα στην ευρωπαϊκή νομισματική ένωση, παρουσιάζει ορισμένες ιδιαιτερότητες που πρέπει να ληφθούν υπόψη και οι οποίες διαφοροποιούν τη μεταχείριση της αναδιάρθρωσης του χρέους του. Στο πλαίσιο αυτό επισημαίνονται τα ακόλουθα:

Δεν υπάρχει δυνατότητα υποτίμησης/διολίσθησης του νομίσματος ή άσκησης πληθωριστικής νομισματικής πολιτικής.

Στο πλαίσιο της άσκησης δημοσιονομικής πειθαρχίας, βάσει των διατάξεων της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τίθενται, επίσης, σοβαροί περιορισμοί:

(i) Με το άρθρο 123 απαγορεύεται η νομισματική χρηματοδότηση (δηλαδή η χρηματοδότηση μέσω χρήματος των κεντρικών τραπεζών) των δαπανών της κυβέρνησης και διαφόρων άλλων φορέων και οργανισμών του δημοσίου τομέα.

(ii) Με το άρθρο 124 καθιερώθηκε, επίσης, ως κανόνας η απαγόρευση κάθε μέτρου που θεσπίζει προνομιακή πρόσβαση της κυβέρνησης και των προαναφερθέντων στο άρθρο 123 οργανισμών και φορέων στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που είναι εγκατεστημένα στην Ένωση.

iii) Υπάρχει, τέλος, η ρήτρα του “no-bail-out”: σύμφωνα με το άρθρο 125, η Ένωση ούτε ευθύνεται για, ούτε (επιτρέπεται να) αναλαμβάνει τις υποχρεώσεις που αναλαμβάνουν οι κεντρικές κυβερνήσεις, οι περιφερειακές, τοπικές ή άλλες δημόσιες αρχές, άλλοι οργανισμοί δημοσίου δικαίου ή δημόσιες επιχειρήσεις των κρατών μελών. Το ίδιο ισχύει και για τα κράτη μέλη, τα οποία επίσης δεν ευθύνονται για, ούτε μπορεί να τους επιβληθεί να αναλάβουν τις υποχρεώσεις που αναλαμβάνουν οι κεντρικές κυβερνήσεις, οι περιφερειακές, τοπικές ή άλλες δημόσιες αρχές, άλλοι οργανισμοί δημοσίου δικαίου ή δημόσιες επιχειρήσεις άλλου κράτους µέλους.

Περιορισμοί τίθενται, επιπλέον, στα όρια δράσης της ΕΚΤ, ως ενιαίας νομισματικής αρχής, αναφορικά με τη χρήση ως ενεχύρου για πράξεις νομισματικής πολιτικής ομολόγων κράτους-μέλους που προβαίνει σε αναδιάρθρωση του χρέους του.

Είναι όμως το υφιστάμενο πλαίσιο στην ΟΝΕ μονόδρομος ή υπάρχουν εναλλακτικές?

Εκείνο το οποίο δεν έχει ακόμα τύχει της κατάλληλης επεξεργασίας, μολονότι σε ακαδημαϊκό επίπεδο υπάρχουν συγκεκριμένες και τεκμηριωμένες προτάσεις, είναι ένα «πλαίσιο κανόνων για την αναδιάρθρωση του κρατικού χρέους», το οποίο:

να είναι βασισμένο στο πρότυπο των προτάσεων του ΔΝΤ του 2003 (δημιουργία ενός Sovereign Debt Restructuring Mechanism - SDRM), και
να αφορά αποκλειστικά και μόνον την ευρωζώνη (η «κανονιστική λύση»).

Ένα τέτοιο ευρωπαϊκό πλαίσιο μπορεί να διαμορφωθεί (ασφαλέστερα) με κατάλληλη τροποποίηση των Συνθηκών και την χορήγηση εξουσιοδότησης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο EcoFin για τον καθορισμό, μέσω νομικών πράξεων, των όρων που θα διέπουν όλα τα επιμέρους ζητήματα που απορρέουν από την αναδιάρθρωση κρατικού χρέους.

Το πρόβλημα όμως ή καλύτερα η ελληνική ιδιαιτερότητα είναι ότι το ελληνικό χρέος κατέχεται πλέον (κατά κύριο λόγο) από τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της ευρωζώνης – EFSF/ESM.

3. Η διαχείριση του ελληνικού χρέους. Έμφαση στην ανάπτυξη

Το ελληνικό χρέος διαθέτει μία ιδιαίτερη δομή – προφίλ.

Οι Θεσμοί δεν αναμένεται να πιέσουν την Ελλάδα κερδοσκοπικά. Πιο πιθανή η διευκόλυνση των αποπληρωμών, ιδιαίτερα από τον ΕΣΜ.

Οι Έλληνες ιδιώτες επενδυτές (κατά κύριο λόγο Τράπεζες) επηρεάζονται από την Κυβέρνηση και δεν θα κινηθούν κερδοσκοπικά

Οι ξένοι επενδυτές δεν έχουν όγκο ελληνικού χρέους για να ασκήσουν πιέσεις στην αγορά.

Μετά την είσοδο (;) της Ελλάδας στο Πρόγραμμα Ποσοτικής Χαλάρωσης, αναμένεται ισχυρή πτωτική επίδραση στις αποδόσεις. (Η ελληνική συμμετοχή κυμαίνεται περίπου στα 4 δις ευρώ).

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Δεν κινδυνεύει η έξοδος στις αγορές μετά το 2018 από μεγάλες πιέσεις.

Οι εκκρεμότητες της διαχείρισης του χρέους:

Μετάβαση στην αγορά ομολόγων μετά το 2018. Είναι ζητούμενο και πρέπει για να υπάρχει ελπίδα να γίνουν δοκιμαστικές έξοδοι στις αγορές φέτος.

Οι μεγάλες αποπληρωμές για το 2019 πρέπει να εξομαλυνθούν.

Οι συνολικές χρηματοδοτικές ανάγκες(GFN) ανέρχονται στο 15% του ΑΕΠ μέχρι το τέλος του 2020 και μετά παραμένουν υψηλές.

Η ονομαστική αξία του ελληνικού χρέους είναι πολύ υψηλή.

Η σωστή διαχείριση του χρέους απαιτεί συμβιβασμό ανάμεσα στην δημοσιονομική ικανότητα και την ανάπτυξη, δηλαδή:

Αποδοχή του δημοσιονομικού στόχου 3,50% και διατήρηση του στόχου για υψηλή ικανότητα εσόδων/συγκράτηση δαπανών, υπό την προϋπόθεση ότι:

Θα γίνει κατανομή του 2% του ΑΕΠ σε δημόσιες επενδύσεις:
-σε υποδομές
-καινοτομία και αναβάθμιση παραγωγικότητας
-επιπλέον μεταρρυθμίσεις για στήριξη εξαγωγών και των επενδύσεων

Το αποτέλεσμα είναι:

Ένας επαυξημένος ρυθμός ανάπτυξης για την περίοδο 2019-2030

Αυξημένα έσοδα από τις ιδιωτικοποιήσεις

Συντομότερη αποσυσσώρευση του χρέους

ΠΡΟΣΘΕΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ σε αυτή την κατεύθυνση:

Να γίνει ο ΕΜΣ ο αποκλειστικός κάτοχος του Επίσημου Χρέους

Βήμα1ο: Δημιουργία σταθερού περιβάλλοντος για τις αποπληρωμές του δημόσιου χρέους: Σταθερό χαμηλό επιτόκιο για όλα τα δάνεια των ΕΜΧΣ/ΕΣΜ

Βήμα2ο: Ανταλλαγή των δανείων των: ΔΝΤ, GLF, ΕΜΧΣ,ΕΚΤ με νέα δάνεια από τον ΕΜΣ με το τρέχον επιτόκιο:

ΔΝΤ € 12.7 δις (στο3,5%)

GLF € 52.9 δις (στο 3,5%)

EΚΤ/NBC € 18.1 δις (στο5%)

Συμπέρασμα:

Με υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα και προοπτικές χαμηλής ανάπτυξης για την περίοδο 2019-2028, η αναδιάρθρωση και επιμήκυνση δεν επαρκούν για να κάνουν το ελληνικό χρέος βιώσιμο και τις αποπληρωμές κάτω από το 15% του ΑΕΠ.

Εάν τα πρωτογενή πλεονάσματα διατηρηθούν στο 1,50% του ΑΕΠ, ενώ το 2% του ΑΕΠ επενδυθεί για την περίοδο μέχρι το 2030, το χρέος θα πέσει κάτω από 100% στα μέσα του 2020, ενώ οι αποπληρωμές διατηρούνται κάτω από το 15% του ΑΕΠ.

Αν επιπλέον τα επιτόκια που δίνουμε για τα δάνεια των κρατών και του επίσημου τομέα OSI, μειωθούν στο ίδιο επίπεδο με τα δάνεια του ΕΜΣ, το χρέος θα πέσει κάτω από το 100% νωρίτερα και κάτω από το 60% το 2037.

Το σχέδιο των δημοσίων επενδύσεων μπορεί να βοηθήσει στην αναβάθμιση των εξαγωγών, την ενίσχυση του ιδιωτικού τομέα και επομένως, να διατηρήσει τα εξωτερικά ελλείμματα υπό έλεγχο.

Το αποτέλεσμα της υψηλότερης ανάπτυξης κατά την περίοδο 2019-2030, θα μειώσει την ανεργία μεσοπρόθεσμα κάτω του 10%.

4. Η αναγκαία πολιτική παράμετρος

Το ΔΙΚΤΥΟ θεωρεί ότι κάθε πρόταση διαχείρισης του δημοσίου χρέους, πρέπει αφού εκπονηθεί, να γίνει αντικείμενο της «κοινοβουλευτικής διπλωματίας».

Η χώρα με τη βοήθεια διπλωματών, τεχνοκρατών, πολιτικών, πρέπει να κοινοποιήσει την πρόταση της σε κάθε χώρα της ΟΝΕ που μας έχει δανείσει χωριστά και να σπάσει μύθους περί αθέτησης πληρωμών, περί δανεικών και αγύριστων κλπ.

Η οικονομία και η πολιτική πρέπει να συνδυαστούν παραγωγικά και σε βάθος για να ξεφύγουμε από το φαύλο κύκλο μίας αέναης συζήτησης."