Ο μοναδικός εν ζωή Εβραίος στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη περιγράφει πώς γλίτωσε από τους Γερμανούς

Τον έφερε στον κόσμο η μητέρα του λίγο πριν επιβιβαστεί σε μια βάρκα στην Καβάλα

Αν ο Έλληνας Ιακώβ Κοέν, δεν ήταν Εβραίος στο θρήσκευμα αλλά χριστιανός, πιθανότατα θα τον είχαν βαφτίσει Σωτήρη.

Ο λόγος; Ο Κοέν γεννήθηκε στο δρόμο προς την σωτηρία. Τον έφερε στον κόσμο η μητέρα του λίγο προτού επιβιβαστεί σε μια βάρκα στην Καβάλα, για να διαφύγει από την κατεχόμενη από τους Βούλγαρους Δράμα και να μην καταλήξει και αυτός, μαζί με όλους τους άλλους ομόθρησκούς του της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, στο διαβόητο στρατόπεδο συγκέντρωσης Τρεμπλίνκα της Πολωνίας και να μην επιστρέψει.

Σύμφωνα με το Αθηναϊκό - Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, οι πόνοι έπιασαν την Ρεβέκκα Κοέν ενώ είχε φορτώσει νύχτα τα μπαούλα της στη βάρκα για να βγει ξημερώματα στο χωριό Σταυρός της Θεσσαλονίκης και από εκεί να μεταβεί στο Βόλο απ' όπου καταγόταν.

Ο σύζυγός της Αλμπέρτος, είχε συλληφθεί και εκτελεστεί από τον βουλγαρικό στρατό κατοχής, μαζί με τρεις χιλιάδες άλλους χριστιανούς και έναν ακόμα Εβραίο, ως αντίποινα για την εξέγερση του Δροσάτου στη Δράμα.

Ήταν Μάρτιος του 1942 και η Ρεβέκα, με τη βοήθεια κάποιων γνωστών, εξασφάλισε πλαστά έγγραφα με τα οποία οι βουλγαρικές αρχές την... εξόριζαν εκτός ζώνης κατοχής τους.

Με μια δεύτερη προσπάθεια, η νεαρή χήρα, έχοντας στην αγκαλιά της το νεογέννητο, κατάφερε να περάσει από την Καβάλα στον Σταυρό και από εκεί να φτάσει στο Βόλο, για να βρει θαλπωρή στους δικούς της ανθρώπους.

Οι πληροφορίες στην εβραϊκή κοινότητα του Βόλου, για δημόσιο εξευτελισμό και μεταφορά από τους Γερμανούς σε ανά την Ελλάδα καταναγκαστικά έργα ομοθρήσκων της από τη Θεσσαλονίκη, έφταναν ανησυχητικές, αλλά τα «φίδια» θ' αρχίσουν να ζώνουν την κοινωνία της, όταν έγινε γνωστό, ότι το πρώτο τρένο με Εβραίους της Θεσσαλονίκης, είχε ξεκινήσει τέτοια εποχή το 1943 με προορισμό την Πολωνία.

«Ένα πρωί, τον Απρίλιο του 1943, μέρες του εβραϊκού Πάσχα ήταν, εμφανίστηκε στο σπίτι του Ραβίνου Μωϋσή Πεσσάχ, που ήταν ο παππούς μου, ένας Γερμανός αξιωματικός και αξίωσε να του παραδώσει τους καταλόγους με τα ονόματα και τις διευθύνσεις όλων των μελών της Κοινότητας», αφηγείται στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο 75χρονος σήμερα Κοέν.

«Ο ραβίνος κατάλαβε αμέσως ότι κάτι κακό προμήνυε η αξίωση του Γερμανού και του απάντησε πως πολύ ευχαρίστως θα του δώσει τους καταλόγους όταν ανοίξουν τα γραφεία της Κοινότητας που λόγω Πάσχα ήταν κλειστά. Πήγε όμως αμέσως στον τοπικό μητροπολίτη Ιωακείμ και του ανέφερε το γεγονός, ζητώντας ταυτόχρονα την συμβουλή του.

«Εξαφανιστείτε όλοι, ακόμα και απόψε αν μπορείτε» του είπε, σύμφωνα με τον Κοεν, ο χριστιανός ιεράρχης.

Το ίδιο βράδυ ο Ραβίνος έστειλε τον καντηλανάφτη της συναγωγής και ειδοποίησε πόρτα-πόρτα όλους τους Εβραίους της πόλης με την προτροπή να την εγκαταλείψουν αμέσως, ενώ πήρε από την συναγωγή όλα τα θρησκευτικά σκεύη, κειμήλια και πολύτιμα έγγραφα και τα πήγε στο Μητροπολίτη, ο οποίος είχε προσφερθεί να τα κρύψει και να τού τα επιστρέψει όταν θα έφευγαν οι Γερμανοί.

Να πάνε όμως που;

«Οι πιο πολλοί έφυγαν στα γύρω ανταρτοκρατούμενα βουνά, ο καθένας όπου μπορούσε, αρκεί να απομακρυνόταν από τον Βόλο.

Η οικογένεια του παππού μου νοίκιασε κάποια γαϊδουράκια και ύστερα από πορεία τεσσάρων μερόνυχτων καταλήξαμε σ ένα χωριό, το Κεραμίδι, στα σύνορα με την Λάρισα, που άνηκε στις ελεύθερες περιοχές. Εκεί ήρθαν και αρκετοί άλλοι Εβραίοι. Η βοήθεια των κατοίκων ήταν συγκινητική. Μέναμε σε σπίτια του χωριού, οι ντόπιοι οργάνωναν συσσίτιο και κάθε μεσημέρι χτυπούσε η καμπάνα του χωριού που μας καλούσε για φαγητό. Ζήσαμε εκεί ασφαλείς, μέχρι την απελευθέρωση, οπότε και επιστρέψαμε, όπως και οι άλλοι που είχαν καταφύγει στα βουνά, σώοι. Αν είχαμε μείνει δεν θα γλιτώναμε. Ο Ιωακείμ επέστρεψε τα κειμήλια του παππού, τα οποία είχε κρύψει με κίνδυνο της ζωής του. Αργότερα για την ανεκτίμητη βοήθειά του στην σωτηρία της κοινότητα του Βόλου, ο μητροπολίτης με εισήγηση του Ραβίνου, κατετάγη από το ίδρυμα Γιαντ Βασέμ στους δίκαιους των εθνών».

Με την επιστροφή τους από τα βουνά, οι Εβραίοι του Βόλου θα βρουν τα σπίτια τους, τη συναγωγή και τα γραφεία της Κοινότητας καταστραμμένα από τους Γερμανούς και θα προσπαθήσουν - όσοι δεν έφυγαν για το Ισραήλ - να ξαναχτίσουν τη ζωή τους.

Πίσω στη Δράμα, όπως και στην υπόλοιπη Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, το εβραϊκό στοιχείο που αριθμούσε μερικές χιλιάδες, είχε ξεκληριστεί και αυτό. Οι σύμμαχοι των Γερμανών, Βούλγαροι κατακτητές, τους μάζεψαν και τους έστειλαν, σε συνεννόηση με τους Ναζί, στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Τρεμπλίνκα στην Πολωνία, όπου θανατώθηκαν στη συντριπτική τους πλειοψηφία.

Χήρα, νέα, όμορφη και με ένα μικρό παιδί, τον Ιακώβ, η Ρεβέκα έπρεπε και αυτή να ξαναφτιάξει τη ζωή της. Μια γνωστή της ομόθρησκη, της προξένεψε «ένα καλό παλικάρι, Εβραίο συγγενή της από το Διδυμότειχο, από τους ελάχιστους που επέζησαν το Ολοκαυτώματος, τον οποίο θα παντρευτεί και θα μετακομίσουν στον Έβρο.

Οι συνθήκες ήταν δύσκολες, μετά τον πόλεμο, και ο αγώνας για επιβίωση, ειδικά για τους εναπομείναντες Εβράιους που είχαν χάσει τα πάντα, σκληρός. Ο μικρός Ιακώβ θα δοθεί από τη μητέρα του, που εν τω μεταξύ είχε αποκτήσει από το δεύτερο γάμο της και άλλα δυο παιδιά, στην αδερφή της στη Δράμα, για να ανατραφεί σε καλύτερο περιβάλλον και εκεί θα μεγαλώσει και θα κάνει τη δική του οικογένεια.

Το εβραϊκό στοιχείο της Δράμας

«Ήταν γύρω στις τριακόσιες πενήντα οικογένειες», λέει- όπως και εκείνο της υπόλοιπης Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, έχοντας υποστεί συντριπτικό πλήγμα σε απώλειες ζωής και χάσει τις περιουσίες τους, σιγά-σιγά θα αφανιστεί από μια περιοχή στην οποία άφησε τη δική του οικονομική και πολιτιστική σφραγίδα.

Σήμερα ο Ιακώβ Κοέν είναι ο μοναδικός εν ζωή Εβραίος, σε όλη την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη. Ζει μόνος του στη Δράμα και δεν έχει ούτε συναγωγή για να προσευχηθεί.

Καταφεύγει, όπως λέει, σε χριστιανικές εκκλησίες, για να παρακολουθήσει τη Θεία Λειτουργία που τον γοητεύει.

πηγή