Τι απέγινε η Πάρνηθα 10 χρόνια μετά την καταστροφική πυρκαγιά (φωτο - βιντεο)

Ένα συμβολικό οδοιπορικό στο βουνό που πολλοί πίστευαν ότι δεν μπορεί να καεί

Ένα μείγμα αντιφατικών συναισθημάτων δημιουργείται στον επισκέπτη της Πάρνηθας, 10 χρόνια μετά
τη μεγαλύτερη και δριμύτερη ιστορικά πυρκαγιά στον εθνικό δρυμό το 2007, που άφησε πίσω της μια τεράστια καταστροφή. Θλίψη και απογοήτευση αρχικά για την αποκαρδιωτική εικόνα του βουνού σήμερα σε σύγκριση με το πριν, αλλά και αισιοδοξία και ελπίδα για τη φύση και την εντυπωσιακή της ικανότητα να αναγεννάται από τις στάχτες της και για τον άνθρωπο που βάζει το δικό του λιθαράκι σε αυτή τη διαδικασία.

Της Ιουλίας Κιλέρη

Γεγονός είναι ότι οι μεγαλύτεροι σε ηλικία άνθρωποι δεν θα προλάβουν να δουν ξανά το εντυπωσιακό δάσος που υπήρχε εκεί. Αλλά και οι μικρότεροι, θα χρειαστεί να περιμένουν αρκετές δεκαετίες. Συγκεκριμένα, 40-50 χρόνια, όπως ειπώθηκε χαρακτηριστικά σε ένα συμβολικό οδοιπορικό που πραγματοποίησε το WWF Ελλάς σε συνεργασία με τον Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας, το Δασαρχείο Πάρνηθας, και τη Διεύθυνση Αναδασώσεων Αττικής, στα σημεία του εθνικού δρυμού που η πυρκαγιά έπληξε περισσότερο.

Τα μικρά ελατάκια και πεύκα όμως που έχουν κάνει ξανά την εμφάνισή τους στην περιοχή, είτε με τη βοήθεια ανθρώπων που πεισματικά επιμένουν να βοηθούν τη φύση είτε λόγω των ίδιων των μηχανισμών αναγέννησης της φύσης, σου δημιουργούν την αίσθηση πως ίσως δεν χάθηκαν όλα για πάντα.

Ο τόπος στην Πάρνηθα, το βουνό που πολλοί αφελώς ίσως πίστευαν ότι δεν μπορεί να καεί, πρασινίζει ξανά με τη βοήθεια της φύσης και του ανθρώπου. Μια τεράστια αλλαγή παρατηρείται στην πανίδα της περιοχής, όπου καταγράφεται μεγάλη αύξηση του αριθμού των ελαφιών. Αλλά και επανεμφάνιση του λύκου, κάτι που χαροποιεί τους φορείς. Η ανείπωτη καταστροφή είχε μία ακόμη θετική συνέπεια, την κινητοποίηση πλήθους κόσμου που μετά το αρχικό σοκ και την οργή αποφάσισε να αναλάβει δράση για να σωθεί ό,τι μπορούσε να σωθεί στον σημαντικότερο πνεύμονα πρασίνου στην Αττική, αλλά και τον σημαντικότερο μηχανισμό μείωσης της θερμοκρασίας του αέρα που ρέει από τον Βορρά προς την Αθήνα. Και μια περιοχή υψηλής περιβαλλοντικής, αλλά και συμβολικής, σημασίας που συνδέεται άρρηκτα με τη ζωή στην πρωτεύουσα.

Η καταστροφή στην Πάρνηθα

Ήταν μεσημέρι της 28ης Ιουνίου 2007, στο τέλος ενός πρόωρου εποχικά, αλλά ιδιαίτερα έντονου και πολυήμερου καύσωνα στην Αθήνα. Η φωτιά ξεκίνησε στα Δερβενοχώρια Αττικής, εξαπλώθηκε γρήγορα στα δυτικά του βουνού, περνώντας στον εθνικό δρυμό. Η πύρινη λαίλαπα διένυσε συνολικά περίπου 15 χιλιόμετρα, κατέκαψε δεκάδες χιλιάδες στρέμματα και έσβησε αρκετές μέρες μετά όταν οι πυροσβεστικές δυνάμεις εξαφάνιζαν και τις τελευταίες αναζωπυρώσεις, αφήνοντας πίσω της μια ανείπωτη καταστροφή.

«Εκείνες τις ημέρες ξέραμε ότι υπήρχε μια φωτιά στα Δερβενοχώρια. Βρισκόταν γύρω στα 15 χιλιόμετρα μακριά από τον δρυμό. Αρκετοί άνθρωποι –τολμώ να πω ανάμεσά τους και εγώ- δεν φοβηθήκαμε, δεν ανησυχήσαμε, δεν είχαμε την έννοια ότι αυτή η πυρκαγιά θα μπει και θα καταστρέψει τον δρυμό. Αιφνδιαστήκαμε… Όταν έγιναν γνωστά τα μαντάτα, εκείνα της 28ης Ιουνίου, ότι πλέον είναι μέσα στον δρυμό και βγαίνοντας σε ένα μπλακόνι να δω την Πάρνηθα και να τη βλέπω να φλέγεται, μου φαινόταν απίστευτο, νόμιζα ότι ζούσα έναν εφιάλτη», δηλώνει ο Ηλίας Τζηρίτης, συντονιστής τοπικών δράσεων WWF Ελλάς.

Ο απολογισμός, θλιβερός και αποκαρδιωτικός:

48.744 στρέμματα γης κάηκαν συνολικά στην περιοχή, εκ των οποίων περίπου 36.338 στρέμματα αποτελούν τμήμα του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας. Η δενδρώδης και θαμνώδης βλάστηση της περιοχής κάηκε ολοσχερώς, αφήνοντας ελάχιστες νησίδες πρασίνου.
27.200 στρέμματα της καμένης αυτής έκτασης βρίσκονται εντός των ορίων της περιοχής Natura 2000 που βρίσκεται στην Πάρνηθα (με συνολική έκταση περίπου 149.000 στρέμματα). Με άλλα λόγια, κάηκε περίπου το 18% της περιοχής Natura 2000 στην Πάρνηθα.
Το 62% του περίφημου ελατοδάσους της Πάρνηθας (21.800 στρ.), ήταν μέσα στην περιοχή που τυλίχτηκε στις φλόγες και καταστράφηκε.
Οι απώλειες στην πανίδα της περιοχής ήταν επίσης, μεγάλες, καθώς αρκετά ζώα, όπως χελώνες, διάφορα είδη θηλαστικών, πτηνά και ερπετά, έχασαν τη ζωή τους εξαιτίας της πολυήμερης πυρκαγιάς.
Αντίστοιχα, μεγάλες επιπτώσεις δέχτηκε και ο πληθυσμός των χαρακτηριστικών κόκκινων ελαφιών που συναντώνται στην περιοχή της Πάρνηθας. Ειδικότερα, υπολογίζεται πως περίπου 30-50 κόκκινα ελάφια είτε κάηκαν, είτε πέθαναν από ασφυξία κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς.

Δέκα χρόνια μετά

«Πέρασαν δέκα χρόνια, πιστεύουμε ότι τα πράγματα είναι αισιόδοξα. Υπάρχει μία καθυστέρηση, την οποία εμείς οι επιστήμονες την περιμέναμε στην ανάπτυξη της ελάτης, αλλά υπάρχει μια αποκατάσταση της βλάστησης από την ίδια τη φύση», σημειώνει ο δασάρχης Πάρνηθας, Γιώργος Ζαφείρης.

Ένα ισχυρό και επίμονο αίτημα από τη μεριά των πολιτών για άμεση έναρξη της αποκατάστασης του οικοσυστήματος της Πάρνηθας ακολούθησε το μέγεθος της καταστροφής. Άμεση ήταν και η ανταπόκριση των αρμόδιων φορέων, ενώ η κινητοποίηση ενός μεγάλου αριθμού εταιρειών, οργανισμών, αλλά και χιλιάδων πολιτών που έσπευσαν να βοηθήσουν εθελοντικά τα επόμενα χρόνια ήταν κομβικής σημασίας, καθώς συνέβαλαν δραστικά στην αποτροπή μιας ακόμα μεγαλύτερης καταστροφής με μακροχρόνιες συνέπειες για την Πάρνηθα, αλλά και για ολόκληρη την Αττική.

Μετά την πυρκαγιά εντατικοποιήθηκε η συνεργασία των αρμόδιων φορέων, εθελοντών και οργανώσεων με τη σύνταξη και εφαρμογή συγκεκριμένης μελέτης αντιπυρικής προστασίας, η οποία ανανεώνεται κάθε χρόνο. Η πραγματοποίηση σχετικών έργων (π.χ. νέα πυροφυλάκια), η προμήθεια σχετικού εξοπλισμού (π.χ. πυροσβεστικά οχήματα, φορητές δεξαμενές) συμβάλλουν για την αποτροπή μια νέας μεγάλης πυρκαγιάς. Επιπλέον, μέσα στα τελευταία 10 χρόνια, σημαντικά αντιπλημμυρικά και αντιδιαβρωτικά έργα πραγματοποιήθηκαν, αποτρέποντας την επιταχυνόμενη διάβρωση του εδάφους και βοηθώντας στη συγκράτηση του επιφανειακού εδάφους, την αποφυγή πλημμυρών, τη συγκράτηση και διήθηση των νερών της βροχής και την προστασία των καμένων εκτάσεων από περαιτέρω υποβάθμιση.

Παράλληλα, μέχρι στιγμής, σε μια συνολική επιφάνεια 4.567 στρέμματα, έχουν αναδασωθεί 196.654 φυτάρια κεφαλληνιακής ελάτης, 193.000 φυτάρια μαύρης πεύκης και 800 φυτάρια χνοώδους δρυός, σε συνέχεια της ανακατασκευής και λειτουργίας του Δασικού Φυτωρίου Πάρνηθας, του αποκαλούμενου και «μαιευτηρίου» από τους φορείς, στοχεύοντας στην επαναφορά του ελατοδάσους που κάηκε.

Αυτή τη στιγμή, 180.000 επιπλέον φυτά βρίσκονται στο φυτώριο και περιμένουν να αναδασωθούν μέσα στο επόμενο διάστημα. Τα φυτά αυτά προέρχονται από σπέρματα από το άκαυτο ελατοδάσος για προστασία και αναδάσωση του ενδημικού είδους.

«Μέχρι στιγμής από το συγκεκριμένο φυτώριο έχουν μπει 151.000 φυτά, 45.000 φυτά το 2008 από ένα φυτώριο που υπήρχε στη Βυτίνα, κάθε χρόνο γίνονται αναδασώσεις και σκοπός μας είναι να έχουμε το φυτευτικό υλικό που όποτε μας ζητηθεί από τις μελέτες που γίνονται για τις αναδασώσεις, να μπορούμε να το δώσουμε», σύμφωνα με τον υπεύθυνο του φυτωρίου, Βασίλη Φίλο.

Κομβικής σημασίας ήταν και ο ρόλος των εθελοντών στην τεράστια αυτή προσπάθεια. Παραπάνω από 2.500 εθελοντές εγγράφηκαν μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας parnitha.wwf.gr, δηλώνοντας συμμετοχή στις αναδασωτικές εργασίες που πραγματοποιήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια, ενώ 16.101 φυτάρια κεφαλληνιακής ελάτης αναδασώθηκαν από χέρια εθελοντών. Παράλληλα, 13 εθελοντικές αναδασωτικές δράσεις πραγματοποιήθηκαν συνολικά, σε συνεργασία με τρίτους φορείς (εταιρείες, συλλόγους, οργανισμούς).

«Ξεκίνησε η Πάρνηθα να βλαστάνει, να πρασινίζει», τονίζει ο Παναγιώτης Σάσσαλος από τη Διεύθυνση Αναδασώσεων Αττικής και συμπληρώνει: «Αλλά βέβαια δεν είναι η Πάρνηθα που ήταν το 2007. Αυτό θα πάρει αρκετά χρόνια για να ξαναγίνει. Πιθανόν και η δική μας η γενιά να μην το προλάβει».

Σίγουρα προβλήματα υπάρχουν. Όπως τα σκουπίδια που αφήνουν οι άνθρωποι που επισκέπτονται τον δρυμό και παραμένουν εκεί, καθώς δεν υπάρχει το απαραίτητο προσωπικό για τον καθαρισμό τους. Άλλοι πάλι εμφανίζονται με ψησταριές το καλοκαίρι στην Πάρνηθα! Άλλοι εγκαταλείπουν σκύλους που δεν θέλουν και δημιουργούνται αγέλες... Και άλλοι από άγνοια, κάνουν πεζοπορίες και πατούν τα μικρά ελατάκια που έχουν φυτευτεί ακυρώνοντας τρία χρόνια δουλειάς, όσα δηλαδή χρειάζονται για ένα φυτό να μείνει στο φυτώριο μέχρι να είναι έτοιμο για να φτάσει στο βουνό.

Αλλά και ατυχήματα με ελάφια, που έχουν συνηθίσει πλέον τους ανθρώπους και βγαίνουν στον δρόμο. Πινακίδες «μην ταΐζετε τα ελάφια» υπάρχουν διασκορπισμένες, όμως δεν φαίνεται να πτοούν ορισμένους που δίνουν μέχρι και «καραμέλες και πατατάκια» στα ελάφια, όπως ειπώθηκε χαρακτηριστικά. «Το ζώο θα βρει να φάει. Και να ψοφήσει είναι στη διαδικασία της φύσης. Μην έχουμε ταμπού», εξηγεί ο δασάρχης Πάρνηθας.

Δείτε το ντοκιμαντέρ του WWF Ελλάς για την Πάρνηθα, 10 χρόνια μετά την καταστροφική πυρκαγιά...

Ακολουθούν φωτογραφίες του WWF Ελλάς από παλαιότερες εθελοντικές αναδασώσεις αλλά και την Πάρνηθα σήμερα…