Η 'μάχη των αγωγών': Τα γεωπολιτικά σχέδια Δύσης και Ρωσίας για τα Βαλκάνια

Το ισχυρό "χαρτί" της ενέργειας της Μόσχας, οι αποτυχίες της στο "παιχνίδι" των Βαλκανίων, η έλλειψη υποδομών και τα ανταγωνιστικά έργα της ΕΕ - Ποιες οι συμφωνίες που έχουν κλειστεί για μεταφορά φυσικού αερίου

Στα "χαρακώματα" βρίσκονται χώρες της Δύσης και η Ρωσία για τον έλεγχο της μεταφοράς φυσικού αερίου μέσω των Βαλκανίων, σε μια προσπάθεια να προωθήσουν τα γεωπολιτικά τους σχέδια στην περιοχή.

Η Μόσχα μετράει μια σειρά αποτυχιών. Το Μαυροβούνιο έχει ενταχθεί στο ΝΑΤΟ ενώ η νέα σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση της πΓΔΜ φαίνεται να απομακρύνεται από την προηγούμενη φιλορωσική στάση της.

Ενώ η Δύση, ωστόσο, μπορεί να προσφέρει ως κίνητρα στα Βαλκάνια, την προοπτική ένταξης στην ΕΕ ή επενδύσεις σε τοπικό επίπεδο, η Ρωσία έχει στα χέρια της το χαρτί της ενέργειας. Το φυσικό αέριο αντιπροσωπεύει το 1/4 της ενεργειακής κατανάλωσης της ΕΕ και το 2016 το 1/3 του φυσικού αερίου της Ευρώπης προμηθεύτηκε από την ρωσική Gazprom.

Στα Βαλκάνια η εξάρτηση από το φυσικό αέριο φαίνεται ότι θα αυξηθεί, καθώς, υπό την πίεση της ΕΕ, οι σταθμοί παραγωγής ενέργειας με καύση άνθρακα θα κλείσουν.

Η Κροατία είναι ήδη μέλος της ΕΕ ενώ οι υπόλοιπες χώρες των δυτικών Βαλκανίων, δηλαδή οι Αλβανία, Βοσνία, πΓΔΜ, Μαυροβούνιο, Κοσσυφοπέδιο και Σερβία, βρίσκονται σε διαφορετικά στάδια της ενταξιακής πορείας στην ΕΕ.

"Στη Σερβία, τη Βοσνία, τη Βουλγαρία και την πΓΔΜ, η Ρωσία προσπαθεί να μετατρέψει την εξάρτηση από το φυσικό αέριο σε πολιτική εξάρτηση και να εμποδίσει την ένταξή τους στη Δύση", δήλωσε ο Τίμοθι Λες, επικεφαλής της συμβουλευτικής επιτροπής Nova Europa.

Προς το παρόν, ωστόσο, η ρωσική επιρροή στον ενεργειακό τομέα των Βαλκανίων περιορίζεται από την έλλειψη υποδομών. Χωρίς αγωγούς φυσικού αερίου, δεν μπορεί να προμηθεύσει πολλές από τις χώρες της περιοχής, επεσήμανε ο Λες. Σε αυτό το κομμάτι στηρίζεται η Δύση, ελπίζοντας να "νικήσει" τη Ρωσία, υποστηρίζοντας ανταγωνιστικά έργα.

Η μάχη των αγωγών

Τα ανταγωνιστικά συμφέροντα της Δύσης και της Ρωσίας στην αγορά φυσικού αερίου των Βαλκανίων χρησιμεύουν μόνο για την αύξηση της γεωπολιτικής ισχύος στην περιοχή. "Η νοτιοανατολική Ευρώπη βρίσκεται στο σταυροδρόμι των ενεργειακών διαδρομών που συνδέουν την Ανατολή και τη Δύση", τόνισε στο Γαλλικό Πρακτορείο ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Αλβανίας, Πασκάλ Μίλο.

"Η περιοχή δεν τους ενδιαφέρει ως οικονομικός πόρος αλλά γίνεται όλο και πιο σημαντική ως περιοχή διέλευσης για άλλες στρατηγικές αγορές της Ευρώπης και για αποθήκευση φυσικού αερίου", πρόσθεσε.

Σύμφωνα με αναλυτές, η Δύση θεωρεί ότι πρέπει να ανταποκριθεί στη χρήση της ενέργειας, από πλευράς Μόσχας, ως μοχλού ελέγχου στην περιοχή. "Μετά από μερικά χρόνια κατά τα οποία η Ρωσία κέρδιζε στο ενεργειακό παιχνίδι, η Δύση φαίνεται να αποκτά το πάνω χέρι", σημείωσε ο Λες στο Γαλλικό Πρακτορείο.

Ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη ορισμένα έργα μεταφοράς αερίου, που θα μειώσουν την ενεργειακή εξάρτηση της περιοχής από τη Ρωσία.

Ο αγωγός TAP, που υποστηρίζεται από την ΕΕ για τη μεταφορικά αερίου από το Αζερμπαϊτζάν μέσω της Τουρκίας στην Ελλάδα, την Αλβανία και στην Ιταλία από την Αδριατική, αναμένεται να πραγματοποιήσει τις πρώτες παραδόσεις του το 2020. Βάσει της χωρητικότητάς του (10 δισ. κυβικά μέτρα ετησίως), ο TAP των 870 χιλιομέτρων δεν φαίνεται ότι σημαντικός από οικονομική άποψη.

"Είναι περισσότερο ένα γεωπολιτικό σχέδιο που θα μπορούσε να ενισχύσει, έστω και ελάχιστα, την ασφάλεια του φυσικού αερίου της ΕΕ", δήλωσε ο Νίκολας Ματσούκι, ερευνητής του think tank IRIS, προσθέτοντας ότι η Δύση πιέζει για να βρεθεί τρόπος να φτάσει στον Καύκασο ή ακόμη και να φτάσει στο φυσικό αέριο της Κασπίας και της Μέσης Ανατολής, παρακάμπτοντας την ρωσική επικράτεια.

Η ΕΕ και οι ΗΠΑ είναι διατεθειμένες να επεκτείνουν τον TAP και να δημιουργήσουν έναν "δακτύλιο αερίου" που θα περικλείει τα Βαλκάνια από την Αλβανία ως την Κροατία, μέσω Μαυροβουνίου και Βοσνίας.

Αυτό το σχέδιο μαζί με έναν προγραμματισμένο για κατασκευή τερματικό σταθμό υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) στο κροατικό νησί Κρκ, χρηματοδοτούμενο εν μέρει από την ΕΕ, θα δημιουργήσει ισχυρό ανταγωνισμό μεταξύ της Δύσης και της Ρωσίας.

Τον προηγούμενο Μάιο επτά βαλκανικά κράτη (Αλβανία, Βοσνία, Βουλγαρία, Κροατία, Κοσσυφοπέδιο, πΓΔΜ και Μαυροβούνιο) υπέγραψαν συμφωνία για την από κοινού κατασκευή φυσικού αερίου που θα μπορούσε να μειώσει την εξάρτηση από τη Ρωσία. Το έργο υποστηρίζεται από την αμερικανική Υπηρεσία Ανάπτυξης USAID.

H EE υποστηρίζει, επίσης, τον αγωγό Ιονίου-Αδριατικής (IAP) από την Αλβανία στην Κροατία, μέσω του Μαυροβουνίου και της Βοσνίας.

Από την άλλη πλευρά, η Ρωσία υπέγραψε τον Οκτώβριο του 2016 συμφωνία με την Τουρκία για την κατασκευή του αγωγού TurkStream, ο οποίος θα προμηθεύει με ρωσικό αέριο την Ευρώπη, από τα τουρκικά ύδατα της Μαύρης Θάλασσας. Κατά την επίσκεψή του στην Τουρκία, πριν λίγες μέρες, ο πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς δήλωσε ότι επιθυμεί να συνδεθεί η χώρα του με τον συγκεκριμένο αγωγό.

Οι ειδικοί, ωστόσο, υποστηρίζουν ότι το έργο είναι εξαιρετικά ευαίσθητο γεωπολιτικά και τεχνικά πολύ απαιτητικό, καθώς θα απαιτούσε εργασία σε βάθος μέχρι 2 χιλιομέτρων κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας.

Εξαρτάται από ένα πλήθος ζητημάτων, επεσήμανε ο Ιγκόρ Ντέκανιτς, καθηγητής στο τμήμα Μετάλλευσης, Γεωλογίας και Μηχανικών Πετρελαίων του Ζάγκρεμπ. Αυτά περιλαμβάνουν τις σχέσεις της Τουρκίας, της Ρωσίας και της ΕΕ, το θέμα των προσφύγων και της Συρίας, ανέφερε ο εμπειρογνώμονας.

Πηγή: France24, φωτό: AP Photo/Keith Srakocic

Ανθή Κουτσουμπού