Ο 17χρονος Αλέξανδρος και το χάλκινο στην 49η Ολυμπιάδα Χημείας

Η Ελλάδα να ενθαρρύνει τους νέους της, ζητά σε συνέντευξή του

«Γεννήθηκα το 2000 στη Θεσσαλονίκη, όπου μεγάλωσα και ζω ακόμη --αρχικά στην περιοχή του Κορδελιού και από την αρχή του Δημοτικού στο Ωραιόκαστρο. Φοιτώ σε δημόσιο σχολείο της περιοχής, το 2ο ΓΕΛ Ωραιοκάστρου και με περηφάνια λέω ότι δεν έχω πατήσει ποτέ σε
φροντιστήριο, ούτε στηρίζω τα περιβόητα λυκειακά ιδιαίτερα. Από όσο μικρός μπορώ να θυμηθώ, την ηλικία των 6 δηλαδή, είχα κλίση στις θετικές επιστήμες και αγαπούσα ιδιαίτερα τη Φυσική».

Με τα λόγια αυτά περιγράφει τον εαυτό του ο 17χρονος Αλέξανδρος Τερζόπουλος, μαθητής -προσεχώς της Γ' Λυκείου- και χάλκινος Ολυμπιονίκης στην 49η Ολυμπιάδα Χημείας, που διεξήχθη την περασμένη εβδομάδα (από 6 έως 15/7) στην Νακόν Πατόμ της Ταϊλάνδης. Ο Αλέξανδρος ήταν ένας από τους δύο μαθητές- μέλη της Εθνικής Ομάδας Χημείας της Ένωσης Ελλήνων Χημικών, που κατέκτησαν μετάλλιο στη διεθνή διοργάνωση, στην οποία συμμετείχαν μαθητές από 76 χώρες. Ο δεύτερος -επίσης χάλκινος- νικητής ήταν ο απόφοιτος Γ' λυκείου του Κολλεγίου Αθηνών, Ευστράτιος Τσακαλίδης.

Ο Αλέξανδρος Τερζόπουλος μίλησε στο Αθηναϊκό - Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων για την προσπάθεια που κατέβαλε μέχρι την επιτυχία, αλλά και για τα μελλοντικά σχέδια, που την ακολουθούν, για το δίλημμά του να μείνει στην Ελλάδα «όπου τα πανεπιστήμια προσφέρουν υψηλό επίπεδο σπουδών και παράγουν άξιους ερευνητές και ικανούς επαγγελματίες», ή να φύγει στο εξωτερικό, καθώς «ο πλούτος υποδομών και άλλων υπηρεσιών στην Ευρώπη ή στην Αμερική απουσιάζει σε μεγάλο βαθμό ή και πλήρως από την Ελλάδα».

Ανεξαρτήτως πώς ο ίδιος θα απαντήσει στο προσωπικό του δίλημμα εκτιμά πως «από τη στιγμή που η Ελλάδα έχει να επιδείξει φοβερό ανθρώπινο δυναμικό, θα ήταν σφάλμα να μην αξιοποιηθεί». «Η σκοτεινή πλευρά της Ελλάδας συνοψίζεται στη φράση "Ελλάδα της κρίσης"», λέει, υπογραμμίζοντας την ανάγκη η χώρα να ενθαρρύνει τους νέους της και «να μην αποξενώνει όσους έχουν αποκλειστικά τη δυνατότητα της ανοικοδόμησής της».

Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του Αλέξανδρου Τερζόπουλου στην Σμαρώ Αβραμίδου για το Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων:

Πού συνάντησε η χημεία του εργαστηρίου τη «χημεία» της ζωής για εσένα;

Κατ' εμέ δεν υφίσταται διχοτόμηση χημείας του εργαστηρίου και χημείας της ζωής, της καθημερινότητας. Πρόκειται ακριβώς για μία επιστήμη με καθολική ισχύ, δηλαδή οι ίδιοι κανόνες είναι που δίνουν τόσο τις εργαστηριακές μας παρατηρήσεις όσο και τις καθημερινές εφαρμογές. Αυτό προσδίδει ιδιάζουσα αξία στο χημικό αντικείμενο, και πιθανόν συντελεί στην ομορφιά του ως επιστημονικού τομέα. Ως ιδιαίτερα απτό παράδειγμα στο πνεύμα της ερώτησης θα μπορούσα να αναφέρω τα διάφορα φαρμακευτικά σκευάσματα. Αυτά αποτελούν προϊόν της υψηλότερου επιπέδου θεωρητικής μας κατανόησης που υποβάλλεται αρχικά σε εξονυχιστική εργαστηριακή έρευνα ωσότου να καταλήξει στην ευρεία κυκλοφορία και να θεωρηθεί ένα δεδομένο για την καθημερινότητα. Ένα επίσης εξαιρετικό παράδειγμα θα ήταν η χημεία των χρωμάτων- η ερμηνεία του χρώματος που παρουσιάζουν διαφορετικά υλικά κι ουσίες γίνεται μέσα από σημαντικό θεωρητικό βάθος της χημικής επιστήμης, κι ας πρόκειται για θέαμα και έννοια τόσο κοντινή στις ζωές μας.

Θα ήθελες να γίνει χημικός; Βλέπεις επαγγελματικό μέλλον στον κλάδο αυτό;

Ομολογώ πως το αντικείμενο το οποίο έχει υπάρξει το πρώτο μου και πολυετές πάθος, ήταν η Φυσική. Η πρόσφατη, ωστόσο, ενασχόλησή μου με τη χημεία -που άλλωστε αποδείχθηκε τόσο καρποφόρα- με έχει βάλει σε σκέψεις για τη μελλοντική μου πορεία. Σαν κλάδος, βεβαίως, η Χημεία δίνει μεγάλες υποσχέσεις σε έναν επίδοξο ερευνητή σαν τον εαυτό μου- έστω κι αν χρειαστεί να κυνηγήσει κανείς το αντικείμενο της έρευνας στο εξωτερικό. Η χημική βιομηχανία, και μόνο λόγω του εύρους των προϊόντων που παρασκευάζει και το αντίστοιχο εύρος εφαρμογών αυτών, δεν πρόκειται να στερέψει από την ανάγκη για έρευνα, καινοτόμες λύσεις και προτάσεις μέσω των οποίων προχωρά παράλληλα η χημική επιστήμη. Φυσικά και στον αμιγώς ακαδημαϊκό χώρο οι ανακαλύψεις ανοίγουν διαρκώς νέους ορίζοντες και πεδία- η Χημεία δεν είναι στατική.

Θέλεις να σπουδάσεις στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό;

Πολλά αρνητικά λέγονται για το ελληνικό πανεπιστήμιο... Όλα αυτά, όμως, δεν λαμβάνουν υπόψη το κατεξοχήν υψηλό επίπεδο σπουδών που προσφέρουν πολλά τμήματα στους φοιτητές τους. Η Ελλάδα παρήγαγε και εξακολουθεί να παράγει άξιους ερευνητές και ικανούς επαγγελματίες, γι' αυτό ποτέ δε θα απέκλεια τη χώρα μου. Επειδή, ωστόσο, δεν σκοπεύω να ψευδολογήσω, το εξωτερικό είναι μία εξίσου ρεαλιστική επιλογή για εμένα. Κι ενώ δεν έχω λάβει την τελική απόφαση ακόμη, παραδέχομαι πως ο πλούτος υποδομών και άλλων υπηρεσιών στην Ευρώπη ή στην Αμερική απουσιάζει σε μεγάλο βαθμό ή και πλήρως από την Ελλάδα. Θα έλεγα ότι αποτελεί ένα ανοιχτό δίλημμα, αν θέλετε, για έμενα.

Πίσω από την επιτυχία σου υποθέτει κανείς ότι κρύβονται πολλές ώρες μελέτης. Τι ήταν αυτό που σε δυσκόλεψε περισσότερο κατά την προετοιμασία σου για τη συμμετοχή σου στην Ολυμπιάδα;

Το μεγαλύτερο πρόβλημα, που όπως αντιλαμβάνομαι συναντά πάντα η ελληνική αποστολή, είναι η παντελής έλλειψη εξοικείωσης με το εργαστηριακό περιβάλλον. Καθώς το αναλυτικό πρόγραμμα είναι διαμορφωμένο με τέτοιον τρόπο ώστε δεν διασφαλίζεται ότι ο μαθητής θα έχει από πρώτο χέρι εργαστηριακή εμπειρία (για την οποία συχνά δεν υπάρχουν και οι απαραίτητες υποδομές), είναι μάταιο να θεωρούμε πως έχουμε εκ των προτέρων γνώση στο κομμάτι αυτό- που είναι όμως απίστευτα σημαντικό για την Ολυμπιάδα. Από την άλλη και το θεωρητικό χάσμα ανάμεσα στη λυκειακή ύλη και την ύλη πάνω στην οποία εξεταζόμαστε στην Ολυμπιάδα είναι ομοίως πολύ μεγάλο και απαραίτητο να καλυφθεί. Και τα δύο πράγματα αυτά -εργαστηριακή και θεωρητική προετοιμασία- πραγματοποιήθηκαν μέσα στο διάστημα των δύο εβδομάδων, κατά τις οποίες από τους 12 πρωτεύσαντες του Πανελληνίου Μαθητικού Διαγωνισμού Χημείας (8 της Γ' Λυκείου, 4 της Β') επιλέχθηκαν αρχικά με προσομοίωση συνθηκών Ολυμπιάδας οι 4 μαθητές της εθνικής μας αποστολής και έπειτα εκπαιδεύτηκαν ακόμη πιο εντατικά για την Ταϊλάνδη. Όλη η προετοιμασία ήταν υπό μεγάλη πίεση, αλλά προσωπικά για εμένα το εργαστηριακό μέρος στάθηκε το πιο δύσκολο εξαιτίας της προαναφερθείσας έλλειψης επαφής με αυτό και επομένως πρωτόγνωρης εμπειρίας με σκληρές απαιτήσεις.

Υπάρχει κάποιος φορέας που σάς βοήθησε ιδιαίτερα κατά την προετοιμασία;

Αρχικά, οφείλω θερμά να ευχαριστήσω το Τμήμα Χημείας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, καθώς αυτό ήταν που ανέλαβε την δεκατριήμερη προετοιμασία μας και μας χορήγησε αίθουσες, εργαστήρια και τα υλικά που χρειαστήκαμε. Προθυμότατοι καθηγητές πολλών ειδικοτήτων μας εκπαίδευσαν, επιδεικνύοντας μεγάλη προσπάθεια, στο θεωρητικό και πρακτικό (εργαστηριακό) κομμάτι της προετοιμασίας- άλλωστε σε αυτήν την εκπαίδευση χρωστάμε την επιτυχία της ομάδας μας. Βέβαια, πίσω από όλη την οργάνωση του εθνικού διαγωνισμού μέχρι και την επιλογή της ολυμπιακής ομάδας βρίσκεται η Ένωση Ελλήνων Χημικών, η οποία είναι υπεύθυνη για τον συντονισμό και την διεξαγωγή όλων των φάσεων του Πανελληνίου Μαθητικού Διαγωνισμού. Τέλος, ουσιαστικότατη είναι και η συμβολή του Ιδρύματος Ωνάση ως χορηγού της εκπαίδευσης μας στο ΕΚΠΑ και της ελληνικής αποστολής στην Ολυμπιάδα, καλύπτοντας τα έξοδα του ταξιδιού και της διαμονής για τα παιδιά εκτός Αθηνών (συμπεριλαμβανομένου κι εμού) κατά την εκπαίδευση, τα έξοδα του ταξιδιού προς κι από την Ταϊλάνδη, την εγγραφή στην Ολυμπιάδα κ.ά.

Τι θα θυμάσαι από την εμπειρία των αγώνων στην Ταϊλάνδη;

Η Ολυμπιάδα οπωσδήποτε αποτελεί μια πνευματική εορτή, από την άποψη της συγκέντρωσης στον ίδιο χώρο νεανικών προσωπικοτήτων από όλον τον κόσμο με έφεση και αριστεία στο ίδιο αντικείμενο, τη Χημεία. Πλην της ευκαιρίας για γνωριμία με μία αρκετά διαφορετική κουλτούρα της Άπω Ανατολής, οι σχέσεις που δημιουργούνται μεταξύ των διαγωνιζόμενων δεν είναι απλά κοινωνικές αλλά εν δυνάμει ακαδημαϊκές. Αυτό το διάχυτο πνεύμα διεθνούς αλλά και διεπιστημονικής επικοινωνίας σίγουρα είναι σπάνιο και ισχυρή ανάμνηση. Αλλά εξίσου ισχυρή είναι και η ανάμνηση της ανταγωνιστικότητας. Οι ίδιες οι εξετάσεις διέπονταν από έντονη αυστηρότητα και πίεση για την απόδοση του μεγίστου, από μία πλευρά δικαιολογημένη λόγω της αδιαμφισβήτητης φύσης της Ολυμπιάδας ως ανταγωνιστικού διαγωνισμού. Παρόλα αυτά, αξέχαστη θα μου μείνει η προσήλωση ορισμένων ομάδων σε αδιανόητο βαθμό για μας, την ελληνική αποστολή. Μπορούσαμε να αισθανθούμε τον σκληρό ανταγωνισμό στα χρυσά μέχρι κι εμείς, ως παρατηρητές από τις τάξεις των χάλκινων. Όταν η άμιλλα αντικαθίσταται από κούρσα πρωτιάς, ο χαρακτήρας του διαγωνισμού παίρνει και άλλα πρόσωπα.

Είσαι ευχαριστημένος από αυτά που μαθαίνεις στο σχολείο; Ήταν κάποιος καθηγητής που σε παρότρυνε να συμμετάσχεις στην Ολυμπιάδα;

Το σχολείο μπορεί -και είναι δεσμευμένο, στην τελική- να προσφέρει μέχρι ένα ορισμένο επίπεδο γνώσεων, διότι δεν είναι εφικτό να υπάρξει τάξη του ενός μαθητή. Εννοώ πως σε διαφορετικές περιπτώσεις μου έχει τύχει να βρίσκω το μάθημα υπερβολικά απλό, άλλες απλά αδιάφορο, άλλες γνησίως ενδιαφέρον. Καθώς με την προσωπική μου μελέτη προχωράω (από άποψη ύλης) άνισα στα διάφορα αντικείμενα, δεν είναι εύκολο να βρίσκω όλα τα μαθήματα εξίσου συναρπαστικά/ουσιώδη για εμένα- όμως αυτό πρόκειται για κάτι το προσωπικό, το οποίο δεν μπορώ να προτάξω ούτε για να κρίνω ούτε να κατακρίνω το εκπαιδευτικό σύστημα. Σε γενικές γραμμές θέλω να εμβαθύνω περαιτέρω της σχολικής ύλης σε όσα μου προκαλούν αληθινή περιέργεια, και δεν το απαιτώ από το σχολείο (που απευθύνεται σε όλους) αλλά το επιδιώκω ο ίδιος. Σε αυτό έχω να πω πως είχα ιδιαίτερη στήριξη από τους περισσότερους καθηγητές μου, οι οποίοι ανά καιρούς μου έχουν δώσει κίνητρα ή αρκετή βοήθεια στην αναζήτησή μου για υλικό μελέτης, συμμετοχή σε διαγωνισμούς κ.ο.κ. Δεν ήταν άλλοι από τη χημικό μου και το φυσικό μου, οι οποίοι με έπεισαν να συμμετάσχω εξαρχής στον εθνικό διαγωνισμό, που μου άνοιξε το δρόμο για την Ταϊλάνδη. Χωρίς αυτούς και το αρχικό υλικό προετοιμασίας που μου δόθηκε, πιθανόν να είχα δείξει αδιαφορία για έναν διαγωνισμό, ο οποίος εκείνη τη στιγμή δεν αποτελούσε το κύριο αντικείμενο ενδιαφέροντός μου- πράγμα που βέβαια έχει αλλάξει πλέον.

Η Ένωση Ελλήνων Χημικών, σε χαρακτηρίζει «φωτεινή πλευρά της Ελλάδας». Ποια είναι η σκοτεινή πλευρά της χώρας, κατά την άποψή σου και πώς μπορεί να αλλάξει;

Η σκοτεινή πλευρά της Ελλάδας, πιστεύω, συνοψίζεται στη φράση «Ελλάδα της κρίσης». Ιστορικά και διαχρονικά αποδεικνύεται πως η κοινωνικοοικονομική κρίση αποτελεί ταυτόχρονα κρίση πνευματική, ιδεών και αξιών. Εάν παραδεχτούμε ότι λόγω της οικονομικής μας κατάστασης είμαστε καταδικασμένοι και σε όλα τα άλλα, τότε πράγματι αφηνόμαστε σε έναν φαύλο κύκλο αποτυχιών και οπισθοχώρησης. Φυσικά, η κρίση δε θα μπορούσε να επιλυθεί έτσι απλά με μια αλλαγή στάσης μόνο και ούτε είναι αυτό που υποστηρίζω. Ωστόσο, μονίμως φέρουμε καινούριες επιτυχίες σε διεθνείς διαγωνισμούς και Ολυμπιάδες, σε καμία περίπτωση μόνο της Χημείας. Από τη στιγμή που η χώρα έχει να επιδείξει τέτοιο φοβερό δυναμικό, το σφάλμα θα ήταν να μην αξιοποιηθεί και να το διώξει, μάλιστα, προς το εξωτερικό- που δυστυχώς αυτό συμβαίνει. Αυτό που πρέπει να αλλάξει, λοιπόν, κατά την άποψή μου είναι ο τρόπος με τον οποίον η χώρα αντιμετωπίζει τους νέους της, διότι μόνο ενθαρρυντικός δεν μπορεί να χαρακτηριστεί και αποξενώνει την Ελλάδα από όσους έχουν αποκλειστικά -στην κυριολεξία- τη δυνατότητα της ανοικοδόμησής της.