Ανεπάρκεια πολιτικής βούλησης: Το κατεξοχήν αίτιο της κρίσης, του Δημήτρη Δακρότση

«Σίγουρα ο τίτλος δημιουργεί από μόνος του ερωτηματικά: είναι η κρίση που ζούμε μόνο πολιτική; Ή είναι ταυτόχρονα οικονομική, κοινωνική, ανθρωπιστική κλπ;»

Γράφει στο Greek-iNews.gr, ο Δημήτρης Δακρότσης, Διδάκτωρ Φιλοσοφίας Πανεπιστημίου Αθηνών

Σίγουρα ο τίτλος δημιουργεί από μόνος του ερωτηματικά: είναι η κρίση που ζούμε μόνο πολιτική; Ή είναι ταυτόχρονα οικονομική, κοινωνική, ανθρωπιστική κλπ;

Το ερώτημα είναι μάλλον ρητορικό: η κρίση γενικεύεται σε όλους τους τομείς, αλλά είναι κυρίως πολιτική∙ γιατί, η πολιτική περιέχει το κριτήριο της βούλησης, της προσωπικής ευθύνης του ατόμου ή της ομάδας που σκοποθετεί, βούλεται και αποφαίνεται με βάση τα αιτήματα των πολλών. Το έλλειμμα χαρισματικών ηγετών, σε διεθνές επίπεδο, στις μέρες μας είναι ενδεικτικό του χάσματος μεταξύ πολιτικής και λαϊκής βούλησης. Εδώ εντοπίζεται η ρίζα του προβλήματος: πώς μπορεί, η πολιτική, η εξουσία, εκείνη η –προερχόμενη από την κοινωνική βάση- νομοθετική, οικονομική και κοινωνική αρχή, να είναι σε θέση να θέτει προτεραιότητας και να αποφαίνεται για ένα λαϊκό σύνολο που, στην πραγματικότητα, δεν εκπροσωπεί; Ας πάρουμε το παράδειγμα της σύγχρονης Ελλάδας: ποτέ ξανά στην ιστορία μας η πολιτική εξουσία δεν ήταν τόσο ανακόλουθη σε σχέση με ό, τι ονομάζουμε δημοκρατικό αισθητήριο: την ισορροπία μεταξύ των ατομικών βουλήσεων και των βουλήσεων των κοινοβουλευτικών –κυρίως- εκπροσώπων, σε ένα δημοκρατικά εκλεγμένο πολίτευμα.

Εάν περιγράφαμε τη σημερινή πολιτική πραγματικότητα σε έναν Αθηναίο πολίτη του 5ου αι. π.Χ., το πρώτο που θα μας ρωτούσε θα ήταν, γιατί, εφόσον ζούμε σε δημοκρατική κοινωνία, δεν τιμωρούμε τους «ατάκτους» με την αρνητική ψήφο μας. Η αλήθεια είναι ότι κατά την εποχή του Χρυσού Αιώνα, μέλημα των Πολιτών ήταν να επιλέξουν τον άριστο εκείνο σχήμα το οποίο θα αναδείκνυε τον πρώτο μεταξύ ίσων, εκείνον δηλαδή που θα υποστήριζε στο έπακρο, ακόμη και με προσωπική θυσία, τα συμφέροντα των πολιτών. Σήμερα, τα πράγματα είναι διαφορετικά: δεν αναζητούμε άριστο σχήμα και εκπρόσωπο, αλλά προσπαθούμε με την ψήφο μας να φέρουμε στην εξουσία το πολιτικό κόμμα που θα μας προκαλέσει τα λιγότερα προβλήματα! Αυτή η νοοτροπία του μη χείρονος βέλτιστου, αν μη τι άλλο έχει προκαλέσει τριγμούς στη Δημοκρατία: ιδεολογίες υπάρχουν, ωστόσο δεν υπάρχουν πρόσωπα με πολιτική βούληση να τις στηρίξουν. Συμφέροντα; Αναμφισβήτητα, ναι. Ωστόσο, που ήταν οι πολιτικές βουλήσεις όταν εισέδυαν αργά-αργά και ύπουλα οι ομάδες συμφερόντων στην πολιτική;

Άποψή μου είναι ότι το πολιτικό πρόβλημα της Ελλάδας είναι τόσο παλιό, όσο και ο αγώνας της να στηριχθεί στις δικές της δυνάμεις, ήδη από τα χρόνια που ακολούθησαν τον Απελευθερωτικό Αγώνα. Τότε, μέσα στο όνειρο και την ελπίδα, οι Επαναστάτες παρέδωσαν μία Ελλάδα ελεύθερη στον υπερήφανο λαό της. Ο δε λαός, γνώστης και πιστός ακόλουθος του ένδοξου παρελθόντος του, ανέδειξε ως ηγέτες πρόσωπα ικανά να διαπραγματευτούν τα εσωτερικά και εξωτερικά ζητήματα της χώρας. Τούτες οι δυνάμεις διαπραγμάτευσης ανέλαβαν την ευθύνη διευθέτησης των όρων ένταξης της Ελλάδας στον διεθνή πολιτικό χάρτη δίνοντας το πολιτικό τους στίγμα: Γαλλικό, Αγγλικό, Ρωσικό κόμμα: οι μεγάλες παγκόσμιες δυνάμεις, στη διάθεση της Ελλάδας να εδραιώσει κράτος και Δημοκρατία. Ειδικά μάλιστα για τη Δημοκρατία, αναφέρομαι στις δύο δυνάμεις, τη Γαλλία και τη Μεγάλη Βρετανία, οι οποίες αν μη τι άλλο, όφειλαν να είναι ευγνώμονες και πιστές αρωγοί την –πάλαι ποτέ- πνευματική κοινωνία που τους έδωσε τα εχέγγυα της δύναμής τους. Ωστόσο αντί για αρωγοί, οι κρατούντες τις τύχες του τότε κόσμου, επέλεξαν να γίνουν «πιστωτές», οικονομικοί «υποστηρικτές» με το αζημίωτο, δημιουργώντας δικούς τους πυρήνες στο σύστημα της ελληνικής διακυβέρνησης. Από εκεί ξεκίνησε η διαπλοκή: τα κατευθυνόμενα κόμματα έλεγχαν το ελληνικό πολιτικό σύστημα βάσει εντολών που δέχονταν από τα κέντρα τους, τη στιγμή που ο καλόπιστος πλην άπειρος ως προς το να διακρίνει την καλοσύνη από το συμφέρον, λαός, δέχονταν την ξένη παρέμβαση ως αρωγή.

Δεν είναι απαραίτητο λοιπόν να γνωρίζει κανείς λεπτομερώς την ιστορία της νεότερης Ελλάδας για να κρίνει ότι το σημείο μηδέν της πολιτικής πραγματικότητάς της εντοπίζεται στους χρόνους εκείνους. Ούτε είναι απαραίτητο να εμβαθύνει στα πολιτικά «προγράμματα» εκείνων των κομμάτων προκειμένου να αποκαλύψει τα αίτια των μειζόνων πολιτικών ερίδων, των ταξικών διαβαθμίσεων και της ανούσιας αντιπαράθεσης: οι πολιτικοί στην Ελλάδα, ανέκαθεν εξυπηρετούσαν συμφέροντα ισχυρών λειτουργώντας ως πιστοί εντολοδόχοι. Και πώς αυτό διαδόθηκε και εν τέλει παγιώθηκε ως πρακτική;

Οι πολιτικοί δημιουργούσαν και δημιουργούν κοινωνικές ομάδες συμφερόντων σύμφωνα με οικονομικά κυρίως κριτήρια∙ από αυτές τις ομάδες αναφύονταν και αναφύονται οπαδοί, θερμοί υποστηρικτές, «καθοδηγητές». Οι τελευταίοι ήταν και είναι οι εκκολαπτόμενοι πολιτικοί, οι άξιοι συνεχιστές της διαπλοκής και του ανεπίτρεπτου προσανατολισμού της. Δεν τυχαίο ότι ο όρος «μικροπολιτική» συνδέεται με τη σκοπιμότητα, τη βουλητικά καθοδηγούμενη ενέργεια προς την εξυπηρέτηση ιδιοτελών συμφερόντων.

Όλοι λοιπόν γνωρίζουμε το πολιτικό έλλειμμα της νεότερης Ελλάδας∙ ακόμη και οι φανατικότεροι κομματικοί υποστηρικτές, αισθάνονται μέσα τους τον παραλογισμό και την αναποτελεσματικότητα της παράταξης που υποστηρίζουν, την οποία δεν εξωτερικεύουν λόγω εγωισμού. Ακόμη και οι ελάχιστες ισχυρές πολιτικές προσωπικότητες κάμφθηκαν όταν, στο κλείσιμο του κύκλου τους, εμπιστεύθηκαν το έργο τους στις νεότερες πολιτικές γενιές. Τόσο δυνατή και επίμονη ήταν και είναι η συμφεροντολογική επίθεση στην Ελλάδα: ναι, στο νέο κράτος, όχι όμως στην μη κηδεμονία του: όχι στην μη κηδεμονία της γεωστρατηγικής αξίας, της ιστορίας, του πολιτισμού του. Πιστεύω ότι η ανεξαρτητοποίηση της Ελλάδας υπήρξε «αναγκαίο κακό» για τις τότε υπερδυνάμεις, οι οποίες, προκειμένου να μην συγκρουστούν μεταξύ τους, απέφυγαν την ευθεία διεκδίκηση. Αντ’ αυτού, προσπάθησαν και προσπαθούν να επιβληθούν με έμμεσο τρόπο στα εσωτερικά της, δημιουργώντας πολιτικούς πυρήνες. Το δικό μας λάθος, το ατόπημα των πολιτών είναι ότι μέχρι σήμερα δεν εκμεταλλευθήκαμε ουσιαστικά τις ευκαιρίες να εξυγιάνουμε το εσωτερικό των πολιτικών κομμάτων, το ανθρώπινο δυναμικό, τα πρόσωπα. Γιατί πάντοτε, σε όλες τις παρατάξεις υπάρχουν άνθρωποι ανιδιοτελείς, προασπιστές αξιών, με καθαρές βουλήσεις και διάθεση για έργο. Αυτούς πρέπει να επιλέγουμε πρώτα και έπειτα τις παρατάξεις. Δεν ξέρω, ίσως υπάρχει ακόμη χρόνος∙ αλλά και να μην υπάρχει, ας διεκδικήσουμε γιατί δικαιούμαστε.

Τα βιβλία του Δημήτρη Δακρότση