Η επαναστατική πρόταση του ελληνικού στρογγυλού σχολείου που χτίστηκε πριν μισό αιώνα

Το «κτίριο που έπεσε στη Γη» εντυπωσιάζει με την αισθητική και την λειτουργικότητά του αλλά κυρίως με τη λογική της δημιουργίας του

Γράφει ο Γιάννης Κέμμος
Φωτογραφίες Γιάννης Κέμμος

Πολύ πριν το Apple Park, το στρογγυλό κτιριακό θαύμα του παγκόσμιου τεχνολογικού κολοσσού που τόσο έχει φωτογραφηθεί και σχολιαστεί, στην Ελλάδα δημιουργήθηκε το «στρογγυλό», το διάσημο κτιριακό συγκρότημα που άφησε εποχή.

Ήταν το 1970 όταν ξεκίνησαν οι εργασίες για το χτίσιμο του κυκλικού σχολικού συγκροτήματος του Αγίου Δημητρίου. Σχεδιασμένο από τον «συνθέτη» της αρχιτεκτονικής, όπως τον έχουν χαρακτηρίσει Τάκη Ζενέτο, η ιδέα του κτιρίου προκάλεσε αίσθηση στην τοπική κοινωνία με τα ΜΜΕ της εποχής να αναφέρουν στις πρώτες σελίδες των εφημερίδων με τίτλους όπως «Άγιος Δημήτριος, το χωριό Μπραχάμι που γίνεται ΥΠΕΡΠΟΛΙΣ».

Για τον Τάκη Ζενέτο, ο οποίος είχε προβλέψει τις τεχνολογικές εξελίξεις που θα επηρέαζαν τη ζωή και την καθημερινότητα του ανθρώπου, το σχέδιο αυτού του σχολικού κτιρίου δεν ήταν μία κοινή εργασία, αλλά αποτελούσε μια επαναστατική πρόταση για την επανίδρυση του τρόπου λειτουργίας της εκπαίδευσης των μαθητών.

Ο Τάκης Ζενέτος είχε άρτια επιστημονική κατάρτιση και μεγάλες τεχνολογικές γνώσεις και είχε προβλέψει την εξέλιξη της πόλης, τις τεχνολογικές εξελίξεις αλλά και τον τρόπο που θα επηρέαζαν τις δραστηριότητες του ανθρώπου κάτι το οποίο είχε διατυπώσει στην πρόταση του για την Ηλεκτρονική Πολεοδομία ήδη από το 1962 μιλώντας για την ένταξη το καινοτομιών των ηλεκτρονικών και της τεχνολογίας στην καθημερινότητα.

Με αυτά στο μυαλό του ήθελε το σχολείο να λειτουργεί σαν μία κοινότητα που να τονίζει την ενότητα μιας κοινωνίας που όπως πίστευε κινδύνευε στο μέλλον να διασπαστεί από την απομόνωση της πραγματικής επαφής που θα είχαν οι μαθητές από τη χρήση των υπολογιστών.

Και για αυτό το λόγο η κυκλική διάταξη των αιθουσών, των εργαστηρίων και των γραφείων καταλήγει στο κέντρο του κύκλου σε μεγάλες αίθουσες που είχαν ως στόχο να μπορούν να γίνονται συλλογικές εργασίες, ή συνέδρια όπου όλοι οι μαθητές θα μπορούσαν να έρχονται κοντά και να συνεργάζονται.

Στα εντυπωσιακά αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά του, εκτός της κυκλικής αισθητικής, της διάταξης των αιθουσών, των μεγάλων κλειστών και ανοιχτών χώρων, θα πρέπει να τονίσουμε την κατασκευή των τσιμεντένιων «περσίδων» περιμετρικά του κτιρίου το ύψος των οποίων και η τοποθέτηση τους είναι τέτοια με σκοπό την απρόσκοπτη είσοδο των ηλιακών ακτίνων κατά τη διάρκεια του χειμώνα και τον περιορισμό τους εκτός του κτηρίου τους καλοκαιρινούς μήνες

Η κατασκευή του κτιρίου ολοκληρώθηκε το 1974 και από πολλούς χαρακτηρίζεται ακόμα και σήμερα ίσως το πιο τολμηρό και ριζοσπαστικό κτίριο της χώρας. Δυστυχώς τα κακής ποιότητας υλικά που χρησιμοποιήθηκαν αλλά και ο χρόνος που πέρασε οδήγησε το κτίριο στο να έχει σημαντικά λειτουργικά προβλήματα οπότε και αποφασίστηκε η ανακαίνιση του η οποία και πραγματοποιήθηκε από το 1999 ως το 2003 με συντονιστές τους Ι. Παπαϊωάννου και Δ. Παπαλεξόπουλο, ενώ σημαντική ήταν η βοήθεια του πολιτικού μηχανικού Μ. Χριστοφίδη, συνεργάτη του Τάκη Ζενέτου στη μελέτη και κατασκευή του έργου.

Το «κτίριο που έπεσε στη Γη» όπως το έχουν αποκαλέσει, λειτουργεί από τότε κανονικά και σήμερα στεγάζει το 1ο γενικό λύκειο, το 1ο γυμνάσιο αλλά και τα δημόσια ΙΕΚ του Αγίου Δημητρίου.

Σήμερα σχεδόν 50 χρόνια μετά το σχεδιασμό του, η αρχιτεκτονική του στρογγυλού κτιρίου εξακολουθεί να εντυπωσιάζει με την αισθητική και τη λειτουργικότητά του, ενώ αποτελεί και αντικείμενο έμπνευσης αλλά και μελέτης αρχιτεκτόνων από όλο τον κόσμο.

Εξάλλου πολλές από τις κατασκευαστικές και τεχνικές λεπτομέρειες του κτιρίου είναι τέτοιας φύσεως που μπορούν να αποκωδικοποιηθούν μόνο από αρχιτέκτονες αλλά αναμφισβήτητα η ιδιαίτερη αισθητική του το κάνει να μην περνά απαρατήρητο από τον οποιοδήποτε περάσει από εκεί ή μάθει για αυτό.