Το άγνωστο διήγημα του 13χρονου Ανδρέα Παπανδρέου

Ο κακός και "αντιρρησίας" μαθητής Ανδρέας Παπανδρέου, τα πρώτα του συγγραφικά πονήματα και η διαμόρφωση του χαρακτήρα του κατά τα χρόνια του Κολλεγίου. Άγνωστες και λιγότερο γνωστές πτυχές της ζωής του μέσα από το βιβλίο της Μυρσίνης Ζορμπά

1932. Ο μικρός Ανδρέας είναι μαθητής στο Κολλέγιο Αθηνών. Οι γονείς του έχουν χωρίσει και έτσι πέντε μέρες τη βδομάδα μένει στο Ψυχικό με τη μητέρα του Σοφία και τα Σαββατοκύριακα περνά χρόνο στο Καστρί με τον πατέρα του, Γεώργιο Παπανδρέου. Στα μαθητικά του χρόνια, διαμορφώθηκε η προσωπικότητά του.

Ο μικρός Ανδρέας Παπανδρέου ήταν ένα ανήσυχο παιδί, όπως αποκαλύπτει το βιβλίο "Ανδρέας Παπανδρέου-Πολιτισμικό πορτρέτο". Δεν μπορούσε να πειθαρχήσει στο ιδιωτικό σχολείο που τον είχαν στείλει, έκανε μάθημα δύο έτη με δασκάλα στο σπίτι και φοίτησε στην πέμπτη δημοτικού στο Κολλέγιο, ένα προνομιούχο φιλελεύθερο σχολείο για την εποχή του. "Ο ίδιος περιγράφεται ως ευφυής, φιλομαθής, φιλόπονος, δύσκολος και κακός στην αρχή, αλλά άριστος μαθητής στη συνέχεια", γράφει η Μυρσίνη Ζορμπά για τον μαθητή Ανδρέα. Η αλλαγή στη συμπεριφορά του σημειώθηκε από την πέμπτη στην έκτη δημοτικού.

"Μεγάλωσα σε ένα σπίτι στο οποίο κυριαρχούσε η πολιτική", είχε δηλώσει ο ίδιος.

Παρακάτω δημοσιεύουμε το διήγημα του 13χρονου Ανδρέα Παπανδρέου στο περιοδικό του Κολλεγίου Αθηναίος, από τις 14 Νοεμβρίου του 1932. Πρόκειται για μια απόδοση του γνωστού ακριτικού ποιήματος "Ο θάνατος του Διγενή". Στο ίδιο περιοδικό είχαν δημοσιευθεί οκτώ κείμενα του μικρού Ανδρέα, τρία εκ των οποίων ήταν ξενόγλωσσα. Ο "Αθηναίος" εκδιδόταν από τους μαθητές του Κολλεγίου από το 1928 ως το 1942.

Η ζωή του πατέρα του, ήταν ένα κανονικό σχολείο για τον γιο. Η συλλογή πληροφοριών από διαφορετικές πηγές, η κριτική σκέψη, η επεξεργασία, η υιοθέτηση μιας γραμμής, η επιχειρηματολογία, ο στοχασμός και η αμφισβήτηση μεταξύ άλλων, μπήκαν στον διανοητικό του χάρτη μέσα από το σπίτι του. Ο ίδιος ο Ανδρέας είχε δηλώσει πως το καλοκαίρι από την πέμπτη δημοτικού, όταν και χαρακτηρίστηκε "ο χειρότερος μαθητής της τάξης", σε αυτό της έκτης, ήταν από τα πιο κρίσιμα της ζωής του. "Επιδόθηκα σε σοβαρό διάβασμα, όχι απλά για να περάσω", έλεγε ο ίδιος. Στη συνέχεια, έγινε ένας πιο φιλότιμος, πιο συγκεντρωμένος μαθητής.

Δεν ήταν πρώτος μαθητής, αλλά ένας μαθητής που διάβαζε εξωσχολικά βιβλία, αλλά και συγγράμματα από την ενημερωμένη και πλούσια βιβλιοθήκη του Κολλεγίου. Στη διαμόρφωση του γνωσιακού του υποβάθρου, μεγάλο ρόλο έπαιξαν και οι ξένες γλώσσες που έμαθε, όπως αναφέρει η Μυρσίνη Ζορμπά στο βιβλίο της. Επίσης, συχνά διαφωνούσε με τον πατέρα του στο Καστρί. Διάβαζε νεοκλασικούς για να μπορεί να επιχειρηματολογήσει.

Ο Σμπαρούνης, ο Σκουριώτης, ο Πουλιόπουλος ήταν διανοούμενοι στο φιλικό περιβάλλον της οικογενείας για τους οποίους ο Ανδρέας έτρεφε μεγάλο θαυμασμό. Ο Πουλιόπουλος αναφερόταν από τον μετέπειτα "πρωθυπουργό της αλλαγής" ως "κηδεμόνας" του. Επίσης, σε συνέντευξή του ο Ανδρέας είχε δηλώσει πως τον σοσιαλισμό τον γνώρισε στα 14 του. "Ο πατέρας μου ήταν ο κύριος εμπνευστής. Ήθελε να διαβάζω Μαρξ. Ήταν συνειδητός σοσιαλδημοκράτης ο πατέρας μου, γνώστης του Κάουτσκι", ενώ εντύπωση του είχε προκαλέσει ο Αντρέ Ζιντ.

Ο ίδιος ο Πουλιόπουλος άλλωστε είχε μεταφράσει Μαρξ, Καούτσκι, Μπουχάριν και Τρότσκι. Το 1934 μαζί με συμμαθητές του είχε εκδώσει το περιοδικό "Ξεκίνημα", στην τρίτη γυμνασίου. Για αυτό το πόνημα είχε δεχθεί "διαγωγή επίμεμπτο" και είχε γλιτώσει την αποβολή με παρέμβαση της μητέρας του.

Συνέχισε τις σπουδές του στο Πειραματικό Σχολείο, με καθηγητή του να παρατηρεί το 1936: "Είναι πείσμων δημαγωγός, συνεπεία δε τούτου αποφασίζει ενίοτε να καταφεύγει ενσυνειδήτως εις σοφίσματα ή εις κενήν λογοκοπίαν". Οι πρώτες ασκήσεις πολιτικής μίμησης του πατέρα του, η πρώιμη φιλοδοξία και η επίδειξη δεξιοτήτων, ήταν εμφανείς από τότε.

Περισσότερα άγνωστα στοιχεία για τη ζωή του Ανδρέα Παπανδρέου μπορείτε να βρείτε στο βιβλίο της Μυρσίνης Ζορμπά "Ανδρέας Παπανδρέου, πολιτισμικό πορτρέτο" που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πεδίο.

"Η αλλαγή, το καινούριο δεν μπορεί να κατανοηθεί παρά μόνο σε σύγκριση με την αλλαγή και με το καινούριο προηγούμενων εποχών που υπόσχονταν την αλλαγή. Τότε το σήμερα βρίσκει το πραγματικό του νόημα και μέτρο απέναντι στη συντήρηση, που δεν θέλει τίποτε να αλλάξει, και στην αντίδραση, που εμποδίζει κάθε αλλαγή", Μυρσίνη Ζορμπά

Χρήστος Δεμέτης