«Ελλάδα, το Ελντοράντο της παρένθετης μητρότητας»

Οι «δανεικές μητέρες», η νομοθεσία, το κόστος και τα κυκλώματα

Ένας από τους δημοφιλέστερους προορισμούς για να αποκτήσουν άτεκνα ζευγάρια ένα παιδί με υποβοηθούμενη αναπαραγωγή θεωρείται η
Ελλάδα, ειδικά την τελευταία 10ετία, λόγω της ευέλικτης νομοθεσίας, των ανταγωνιστικών τιμών και της οργανωμένης προβολής και καμπάνιας στο εξωτερικό.

Αυτή τη στιγμή μέσα στο πρώτο τρίμηνο του 2019 καταγράφονται με αυξητική τάση εκατοντάδες αφίξεις ζευγαριών από ολόκληρο τον κόσμο (κυρίως από τη Γαλλία, τη Γερμανία αλλά και από χώρες που παλαιότερα δεν θα μπορούσε να σκεφτεί ίσως κανείς, όπως η Μογγολία και η Ρουμανία) με την ελπίδα να δώσουν ζωή στο όνειρο τους: Να καταφέρουν να αποκτήσουν ένα παιδί.

Πρόκειται για έναν ιδιόμορφο... ιατρικό τουρισμό, που κινείται μεταξύ των υπηρεσιών εξωσωματικής γονιμοποίησης, σε ένα από τα εξειδικευμένα κέντρα που βρίσκονται σε άνθηση σε ολόκληρη τη χώρα αλλά και σε συνδυασμό με τη δωρεά ωαρίων, καθώς σε άλλες χώρες (πχ Γερμανία) απαγορεύεται, όπως εξηγεί σε εκτενή έρευνά του το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων.

Βασικός άξονας ανάπτυξης της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια δείχνει να είναι η παρένθετη μητρότητα, η οποία επιτρέπεται με προϋποθέσεις που ορίζει η νομοθεσία. Αντιθέτως υπάρχουν χώρες που είτε εξαιτίας της Καθολικής Εκκλησίας απαγορεύεται κάθε είδος εξωσωματικής γονιμοποίησης, είτε απαγορεύεται εντελώς τόσο η δωρεά ωαρίων όσο και η παρένθετη μητρότητα από τη νομοθεσία (Γαλλία-Γερμανία).

Το φαινόμενο ωστόσο της «δανεικής μήτρας», με αυξημένη τη ζήτηση, αλλά και την προσπάθεια ανεύρεσης παρένθετης μητέρας, απέκτησε παράλληλα και κάποια σοβαρά στοιχεία εμπορευματοποίησης και παρασκηνιακών συναλλαγών από οργανωμένα κυκλώματα που είδαν να αποκομίζουν μέσα από μια, χωρίς διαφάνεια, «αγορά» τεράστια κέρδη.

Σύμφωνα με δηλώσεις κορυφαίων γιατρών και νομικών στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η εξέλιξη αυτή, που ακουμπά πολλές φορές ακόμη και το χώρο του υποκόσμου, αμαυρώνει και δυσφημίζει μια σοβαρή δουλειά που γίνεται στην εξέλιξη του ιατρικού τουρισμού, όπου η Ελλάδα θα μπορούσε να διεκδικήσει την επόμενη 5ετία πάνω από πέντε δισεκατομμύρια ευρώ καθώς ο ετήσιος τζίρος παγκοσμίως άγγιξε τα 100 δισεκατομμύρια. Οι παράγοντες αυτοί, με πρωτεύοντα ρόλο στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και προώθηση του ιατρικού τουρισμού, καταγγέλλουν αυτά τα κυκλώματα στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων και δηλώνουν ότι παίρνουν αποστάσεις από παράνομες μεθόδους και παρασκηνιακές υπηρεσίες που απαγορεύονται άλλωστε από τον νόμο.

Το ΑΠΕ-ΜΠΕ παρουσιάζει σήμερα μια αποκαλυπτική πολύμηνη τηλεοπτική έρευνα του Γιώργου Κουβαρά, που επιχειρεί να φωτίσει το προσκήνιο αλλά και το παρασκήνιο της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής στην Ελλάδα με συνεντεύξεις όλων των πρωταγωνιστών, με μαρτυρίες, αλλά και ντοκουμέντα στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Le Figaro: «Η Ελλάδα το "Ελντοράντο" της παρένθετης μητρότητας»

Η έρευνα του ΑΠΕ-ΜΠΕ ξεκινάει με την επίσκεψη σε μια γαλλική ιστοσελίδα που δίνει οδηγίες και πληροφορίες γενικά με την εξωσωματική γονιμοποίηση και την παρένθετη μητρότητα.

Κάτω από τον τίτλο «πόσο στοιχίζει» ένα παιδί με παρένθετη παρουσιάζονται πέντε χώρες και δίπλα ένα εύρος τιμών: ΗΠΑ 110.000-160.000 ευρώ, Ελλάδα 75.000-85.000 ευρώ, Καναδάς 100.000 -110.000 ευρώ, Ουκρανία 50.000-60.000 ευρώ, Ρωσία 60.000-80.000 ευρώ και Γεωργία 50.000-60.000 ευρώ.

Με ένα «κλικ» στην Ελλάδα οι παρατηρήσεις της ιστοσελίδα υπογραμμίζουν γιατί είναι ο πιο δημοφιλής προορισμός: «Είναι μόλις 3.000 χιλιόμετρα από το Παρίσι, η νομοθεσία είναι ευνοϊκή, το κλίμα είναι εξαιρετικό και όλα μπορεί να συνδυασθούν σε ένα πακέτο "γόνιμων" διακοπών, το οποίο αναλαμβάνουν όχι μόνο τουριστικά γραφεία αλλά και κάποιες κλινικές στην Ελλάδα, οι οποίες πλέον έχουν υπαλλήλους γι' αυτόν τον σκοπό». Από κάτω σε ένα φόρουμ ανταλλάσσουν εμπειρίες από την επίσκεψη τους στην Ελλάδα τα αποτελέσματα, τις επαφές, τις αγγελίες με παρένθετες μητέρες. Η γαλλική Figaro βάζει πηχυαίο τίτλο: «Η Ελλάδα το "Ελντοράντο" της παρένθετης μητρότητας».

Η νομοθεσία

Ήδη από το 2014 και μετά μια σειρά ρεπορτάζ στη Γαλλία, αλλά και αποστολές δημοσιογράφων στη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα μιλούν για την άνθηση της «δανεικής μητέρας» στην Ελλάδα, που στοιχίζει «τρεις φορές λιγότερο από ότι στις ΗΠΑ». Έκθεση του Ευρωκοινοβουλίου, που έχει στη διάθεση του το ΑΠΕ-ΜΠΕ και εξετάζει τη νομοθεσία στα κράτη μέλη, υπογραμμίζει ότι από το 2013 «η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα της ΕΕ που διευκολύνει ρητά την παρένθετη μητρότητα» εκτιμώντας μάλιστα ότι θα μπορούσε να αποτελέσει «μια στέρεα βάση» για μια εναρμόνιση των διαδικασιών στην ΕΕ στο μέλλον.

Τρεις Έλληνες γιατροί, διακεκριμένοι στο χώρο της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, ο Κωνσταντίνος Πάντος, ο Γιάννης Περιστέρης και ο Δημήτρης Παπανικολάου συμφωνούν, με δηλώσεις τους στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ότι πράγματι είναι η ελαστική νομοθεσία μία από τις βασικές αιτίες της προσέλευσης άτεκνων ζευγαριών στην Ελλάδα.

Ο κ. Πάντος λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για «65 χώρες από τις οποίες ζευγάρια, όχι ελληνικής καταγωγής, έρχονται στην Ελλάδα να βρουν τη λύση, δείχνοντας ότι εμπιστεύονται τις ιατρικές υπηρεσίες». Παράλληλα σημειώνει ότι το νομικό πλαίσιο βοηθάει, καθώς στην Ελλάδα υπάρχει «ένας ελαστικός νόμος, επιτρέπονται διάφορες διαδικασίες, στο πλαίσιο της εξωσωματικής, όπως η δωρεά των ωαρίων, η ανωνυμία, που πολλά ζευγάρια από το εξωτερικό το ζητούν και το θέλουν, η παρένθετη μητρότητα, η κατάψυξη ωαρίων, η βοήθεια σε γυναίκες μόνες-άγαμες που μπορούν να βοηθηθούν με σπέρμα από τράπεζα σπέρματος». «Εκεί που υστερούμε», όπως σημειώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Πάντος είναι «το όριο ηλικίας που σήμερα είναι 50 χρόνων», αλλά προσθέτει: «Γνωρίζω ότι αυτό θα αναθεωρηθεί προς τα πάνω».

«Η νομοθεσία είναι ιδιαίτερα ελκυστική», τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Περιστέρης, ο οποίος λέει ότι ζευγάρι από την Κίνα έφτασε στο ιατρείο του για εξωσωματική γονιμοποίηση μαζί με την παρένθετη μητέρα. «Είναι θετική η νομοθεσία, σημειώνει, για ζευγάρια που θέλουν να υποβληθούν σε εξωσωματική με τη δωρεά ωαρίων, αφού σε άλλες χώρες δεν επιτρέπεται, ενώ στην Ελλάδα επιτρέπεται, όπως και η παρένθετη μητρότητα, όπου μητέρες που δεν έχουν άλλο ιατρικό τρόπο να το κάνουν έρχονται στην Ελλάδα να το κάνουν».

Μιλώντας για τη νομοθεσία ο κ. Παπανικολάου σημειώνει στην έρευνα του ΑΠΕ-ΜΠΕ: «Πάντα υπάρχουν περιθώρια βελτιώσεων, αλλά ο βασικός άξονας είναι σωστός. Κάθε γυναίκα δικαιούται να κάνει ένα παιδί, μια γυναίκα μπορεί να βοηθήσει μια άλλη γυναίκα να κάνει ένα παιδί, είναι ο αυτοσκοπός. Και το δεύτερο πιο σημαντικό είναι ότι ο νόμος είναι φτιαγμένος με τέτοιο τρόπο ώστε να μην παιδεύεται το ζευγάρι. Το μεγάλο προσόν του ελληνικού νόμου είναι για μένα, ότι το παιδί μόλις γεννηθεί το πιστοποιητικό γέννησης θα φέρει το όνομα του κανονικού γονέα».

Ήταν το 2002 όπου σχεδόν ομόφωνα, με αδιαφορία της κοινής γνώμης και της Ορθόδοξης Εκκλησίας, στη Βουλή ψηφιζόταν το νομοσχέδιο που έβαζε το πλαίσιο για την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή με τον νόμο 3089,, ενώ η εφαρμογή της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής ρυθμίζεται με τον νόμο 3305/2005.

Η δωρεά ωαρίων και η παρένθετη μητρότητα ορίζονται ως «πράξη αλτρουισμού» μη αμειβόμενη αλλά «αποζημιώνεται». Επίσημα και με την προσκόμιση δικαιολογητικών (φάρμακα, μεταφορά κλπ) μια δότρια ωαρίων μπορεί να λάβει μέχρι 1.000 ευρώ και μια παρένθετη μητέρα 10.000 ευρώ.

Προσκήνιο και παρασκήνιο

Θεωρητικά, λοιπόν, το θεσμικό πλαίσιο απαγορεύει την συναλλαγή και την εμπορευματοποίηση. Αλλά αυτό ποιος μπορεί να το εγγυηθεί στην πράξη;

Οι δικαστικές αποφάσεις, σύμφωνα με την έρευνα του ΑΠΕ-ΜΠΕ, ακολουθούν μια «τυπική γραφειοκρατική διαδικασία», ενώ Ευρωπαίοι εμπειρογνώμονες διαπίστωσαν ότι η συντριπτική πλειοψηφία των γυναικών που κρίθηκαν κατάλληλες για παρένθετες μητέρες ήταν από πολύ χαμηλά οικονομικά στρώματα του πληθυσμού ή είχαν καταγωγή από φτωχές χώρες της ανατολικής Ευρώπης. Κάτι που επιβεβαιώνεται από αγγελίες -που θα έπρεπε να απαγορεύονται- μέσα από τις οποίες φαίνεται καθαρά ότι το κίνητρο δεν είναι ο αλτρουισμός.

Κοπέλες από τη Βουλγαρία, τη Γεωργία την Ρωσία, την Ρουμανία αλλά και από τις Φιλιππίνες που μένουν στην Ελλάδα προσφέρονται για παρένθετες. Οι τιμές δεν αναγράφονται, αλλά φθάνουν τις πολλές δεκάδες χιλιάδες ευρώ. Μέσα από μια αγγελία στα Χανιά το ΑΠΕ-ΜΠΕ ήρθε σε επαφή με γυναίκα (τα στοιχεία της οποίας είναι στη διάθεση του ΑΠΕ-ΜΠΕ) που προσφέρεται ως παρένθετη μητέρα. Η ίδια ζει στη Θεσσαλονίκη και πριν 4 χρόνια είχε γεννήσει παιδί ως παρένθετη και επιθυμεί να το ξανακάνει. Καταγγέλλει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι υπάρχουν σήμερα συγκεκριμένα κυκλώματα που συνδυάζουν ιατρικές και νομικές υπηρεσίες, καρπώνονται από ζευγάρια του εξωτερικού μέχρι και 100 χιλιάδες ευρώ και δεν δίνουν στην παρένθετη ούτε τα μισά. «Εμένα που πρέπει να παίρνω φάρμακα, ορμόνες, να διακινδυνεύσω τη ζωή μου, μού πρότειναν 20 χιλιάδες ευρώ, ενώ ήξερα ότι το ζευγάρι θα έδινε πέντε φορές περισσότερα», υποστηρίζει. «Το περίεργο είναι ότι δεν ήθελαν σε καμία περίπτωση να έρθω καθ' όλη τη διαδικασία σε επαφή με τους γονείς και αυτό είναι που με έκανε να υποψιαστώ. Δηλαδή αν εγώ πίνω, παίρνω ναρκωτικά ή οτιδήποτε άλλο, πώς θα με εμπιστευτούν οι γονείς», ισχυρίζεται η γυναίκα.

Τις περισσότερες φορές τα ζευγάρια από το εξωτερικό για να βρουν μια παρένθετη ζητούν την συνδρομή των γιατρών. Ο κ. Πάντος είναι κατηγορηματικός και παίρνει αποστάσεις. «Θα πρέπει να την βρουν μόνοι τους, εγώ ακολουθώ τις νόμιμες διαδικασίες πρέπει όλα να έχουν γίνει νόμιμα και με δικαστική απόφαση» τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ. Δεν αρνείται, ωστόσο, ότι αναπτύσσεται ένα παράνομο παρασκήνιο γύρω από την παρένθετη μητρότητα.

Πιο κατηγορηματικός ο κ. Παπανικολάου: «Αυτό έχει να κάνει με το περιθώριο κέρδους που προσφέρει αυτή η διαδικασία. Πρώτα από όλα ξεπερνά μια υλική ανάγκη. Είναι μια μεγαλύτερη ανάγκη για κάποιους ανθρώπους. Αυτή η ανάγκη τους κάνει να μην σκεφτούν πολύ τα χρήματα. Υπάρχουν συναισθήματα. Και ακριβώς επειδή υπάρχουν είναι πολύ εύκολο, ειδικά σε μια χώρα όπου το πλαίσιο δεν είναι πολύ αυστηρό, όπου η ανομία υπάρχει σχεδόν σε όλους τους κλάδους, είναι πολύ εύκολο να έρθει σε επαφή με ανθρώπους, όπου πρωταρχικός σκοπός είναι το κέρδος, και όχι η ικανοποίηση των αναγκών».

Για τον κ. Παπανικολάου υπάρχει έντονο το φαινόμενο της εμπορευματοποίησης. «Υπεύθυνη για να αντιμετωπίσει αυτά τα φαινόμενα είναι η Πολιτεία και η κοινωνία» τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Πως θα μπορούσε όμως να παρέμβει η Πολιτεία; Πολύ περισσότερο όταν υπάρχει κατοχυρωμένη η ανωνυμία; Το ΑΠΕ-ΜΠΕ διαθέτει στοιχεία ότι σε κέντρο εξωσωματικής γονιμοποίησης της Θεσσαλονίκης υπήρξε καταγγελία πως γιατρός ζήτησε από ζευγάρι 60 χιλιάδες ευρώ για να τους βρει παρένθετη μητέρα και 20 χιλιάδες για τα ωάρια. Ενώ διαπιστώθηκε και στην Αθήνα ότι υπάρχει ένας ολόκληρος μηχανισμός ανεύρεσης υπαμοιβή παρένθετης μητέρας. Το γαλλικό κανάλι της Γερουσίας (Publicsenat) ήρθε σε επαφή με γεωργιανή, η οποία φαίνεται ότι είναι σύνδεσμος για την ανεύρεση παρένθετης μητέρας, με αμοιβές που φθάνουν τις 40 χιλιάδες ευρώ «μόνο για τη μεσιτεία».

Δεν υπάρχει εποπτεία;

«Είναι σημαντικό να εποπτεύεται η παράνομη διακίνηση» τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η καθηγήτρια νομικής και πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής βιοηθικής Ελένη Ρεθυμιωτάκη.

Για την κ. Ρεθυμιωτάκη «θα πρέπει να λειτουργήσει οπωσδήποτε το μητρώο δοτριών που ήδη προβλέπεται από τη νομοθεσία, και από το Προεδρικό Διάταγμα. Και σε αυτήν την κατεύθυνση κινείται και η Αρχή για την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, αλλά πήρε αρκετό χρόνο και ακόμα το μητρώο αυτό δεν υπάρχει. Επίσης είναι σημαντικό να ελέγχεται ότι και οι δύο γυναίκες μένουν μόνιμα στην Ελλάδα, όπως παλαιότερα ίσχυε και θα πρέπει να επανέλθει αυτό το καθεστώς, και βέβαια άδεια δικαστική ότι όλα τηρούνται».

Αλλά πόσο δύσκολο είναι για ένα δικαστή να κρίνει κάτι τέτοιο; «Πράγματι είναι πολύ δύσκολο» τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η καθηγήτρια. «Ποια είναι τα αποδεικτικά μέσα, τι έχει μπροστά του για να κρίνει; Μέσα από αποφάσεις διαπιστώνεται ότι υπάρχει μια σχέση εξαρτημένης εργασίας και δεν είναι αυτό που θέλει ο νόμος». Η κ. Ρεθυμιωτάκη σημειώνει ότι «η Επιτροπή βιοηθικής προτείνει να υιοθετηθεί μια άλλη διαδικασία, που ήδη έχει γίνει στην περίπτωση του συναισθηματικού δότη, για να υπάρξει μια διοικητική υπηρεσία που θα έχει τη δυνατότητα αυτοψίας και οτιδήποτε άλλο ενδεδειγμένο μέσο για να σιγουρευτούμε ότι δεν υποκρύπτεται μια άλλου τύπου σχέση».

Εμπορευματοποίηση του ανθρώπινου σώματος

Κατηγορηματικός εμφανίζεται στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και ο γιατρός Ανδρέας Καραμπίνης. «Εφόσον οι παρένθετες μητέρες προέρχονται από κοινωνικά στρώματα με μεγάλα οικονομικά προβλήματα, και οι περισσότερες είναι αλλοδαπές, σύμφωνα με την απογραφή των αποφάσεων που έχει πάρει το Πρωτοδικείο, πράγματι υπάρχει μια εμπορευματοποίηση του ανθρώπινου σώματος. Κι αυτό είναι ένα περιστατικό, καθώς έχουν καταγγελθεί από τα περισσότερα κράτη της Ευρώπης, ότι ενώ στην Ελλάδα αυτό θα έπρεπε να είναι μια μεγάλη εξαίρεση έχει γίνει ρουτίνα και έχουν πλουτίσει πάρα πολλά κέντρα, μέσα από αυτή την ηθική παραβίαση» λέει ο κ. Καραμπίνης.

«Ο έλεγχος της μη εμπορευματοποίησης σε αυτές τις καταστάσεις», σημειώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Καραμπίνης, «είναι αδύνατον να γίνει. Διότι κανείς δεν πάει να κυοφορήσει ένα παιδί, και να το παραδώσει στη συνέχεια. Πρέπει να ξέρετε ότι αυτές οι διαδικασίες περί υπάρξεως του ανθρώπινου είδους, δεν μπορεί να γίνονται χωρίς σύνορα και χωρίς να έχουμε ελέγξει και χωρίς να έχουμε μελετήσει τα όρια της βιοηθικής και μέχρι που μπορεί να πάει η τεχνολογία. Στα περισσότερα κράτη αυτή τη στιγμή αυτές οι διαδικασίες είναι απαγορευμένες γιατί δημιουργείται ένα τεράστιο πρόβλημα για το τι παιδί θα βγει από όλη αυτή τη διαδικασία».

«Το ανθρώπινο σώμα», καταλήγει ο κ. Καραμπίνης «έχει γίνει προϊόν εμπορευματοποίησης και τα περισσότερα κράτη έχουν στραφεί ενάντια αυτής της πρακτικής».

Αρκεί μόνο η δικαστική απόφαση;

Πρόεδρος του άλλου θεσμικού οργάνου που παρεμβαίνει στην παρένθετη μητρότητα, της Αρχής υποβοηθούμενης αναπαραγωγής είναι η καθηγήτρια μαιευτικής γυναικολογίας και στείρωσης του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Σοφία Καλανταρίδου.

Στο ερώτημα του ΑΠΕ-ΜΠΕ πόσο εύκολο είναι να βρει ένα ζευγάρι παρένθετη μητέρα λέει ότι «αυτό δεν μπορώ να σας το απαντήσω γιατί σε μας έρχονται με απόφαση δικαστηρίου, αλλά από το γεγονός ότι ο νομοθέτης ζητά απόφαση δικαστική για να επιτρέπεται η παρένθετη μητρότητα είναι μια σοβαρή δικλείδα ασφαλείας έτσι ώστε όλα να γίνονται με σωστό τρόπο».

Η κ. Καλανταρίδου λέει ότι «είναι γεγονός πως στην Ελλάδα υπάρχουν πολλοί γιατροί, μονάδες, βιολόγοι και έχουμε υψηλό επίπεδο στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και είναι καλό που η νομοθεσία επιτρέπει στις γυναίκες αυτό το δώρο, αλλά πρέπει σίγουρα να υπάρχουν οι απαιτούμενες δικλείδες ασφαλείας».

Μάλιστα η κ. Καλανταρίδου δεν βλέπει την άφιξη των ζευγαριών «ως ιατρικό τουρισμό, αλλά ως πλαίσιο αλληλεγγύης, καθώς για ορισμένες γυναίκες είναι το υπέρτατο αγαθό να αποκτήσουν παιδί. Και εφόσον η επιστήμη τους δίνει τη δυνατότητα θα πρέπει να τους δίνεται και στην πράξη αυτή η δυνατότητα. Άλλη μια ιατρική εξέλιξη διεθνώς είναι η μεταμόσχευση μήτρας. Έχουν υπάρξει μεταμοσχεύσεις για κακοήθειες μετά από αφαίρεση και έχουν υπάρξει εγκυμοσύνες»

Για τον ιατρικό τουρισμό το ΑΠΕ-ΜΠΕ μίλησε και με τον πρόεδρο του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών Γιώργο Πατούλη, ο οποίος στάθηκε στις μεγάλες επιτυχίες των τελευταίων χρόνων και στο ανταγωνιστικό πλαίσιο λόγω μειωμένου συγκριτικά κόστους που έχει δημιουργηθεί στη, Ελλάδα με «αιχμή του δόρατος» την εξωσωματική γονιμοποίηση. Και για τον κ. Πατούλη το νομοθετικό πλαίσιο της Ελλάδας για τη δωρεά ωαρίων και παρένθετης μητρότητας μπορεί να αποτελέσει μέρος της προσπάθειας να αξιοποιηθεί στο πλαίσιο της ανάπτυξης του ιατρικού τουρισμού. «Είναι μια ελκυστική επιστημονική δυνατότητα, η οποία δίνεται στη χώρα μας και θα πρέπει η επιχειρηματική και η ιατρική κοινότητα υγείας να το εκμεταλλευτεί», τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Τέλος πρέπει να επισημανθεί ότι τα τελευταία χρόνια έχει μπει μία τάξη σε ό,τι αφορά την πιστοποίηση των κέντρων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, καθώς παλαιότερα χρειαζόταν απλώς άδεια ιατρείου και κάθε γιατρός όριζε ακόμη και το σπίτι του ως κέντρο. Σήμερα υπολογίζεται ότι στην Ελλάδα υπάρχουν γύρω στις 48 πιστοποιημένες κλινικές ή κέντρα τεχνητής γονιμοποίησης.

πηγή