«Ο ρατσισμός δεν είναι μαγκιά»

Μαθητές γυμνασίου στέλνουν μήνυμα για τη σημερινή μέρα αφιερωμένη στη διαφορετικότητα

«Νομίζεις πως δεν πρόσεξα το κοίταγμα σου. Το συμπέρασμα που έβγαλες. Ναι, το συμπέρασμα που μέχρι στιγμής κρατάς για τον εαυτό σου. Αυτό το συμπέρασμα! Μα δεν κοιτάς την καρδιά μου! Δεν βλέπεις μέσα στο μυαλό μου, τις ιδέες που έχω για έναν καλύτερο κόσμο».

Η 13χρονη Αναστασία, μαθήτρια του Πρότυπου Πειραματικού Γυμνασίου του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, διαβάζει ενώπιον των συμμαθητών και καθηγητών της, το ποίημα που έγραψε, επιχειρώντας να «ντύσει» με λέξεις τη λύπη της για τα φαινόμενα ρατσισμού στα σχολεία και στην κοινωνία γενικότερα, αλλά και την αισιοδοξία της, ότι καθένας που έχει διάθεση να ακούσει, μπορεί να αντιληφθεί της έννοια και αξία της διαφορετικότητας, ότι «είμαστε διαφορετικοί, αλλά το ίδιο άξιοι και ίσοι».

«Όταν κάποιον τον αποκλείεις, δεν χρειάζεται να τον δείρεις, η ψυχολογική βία μπορεί να είναι απείρως χειρότερη» λέει ο Ανδρέας Κατσαρός, αργυρός Παρολυμπιονίκης στο άθλημα της κολύμβησης (Πεκίνο, 2008), έχοντας και ο ίδιος βιώσει ρατσιστικές συμπεριφορές, λόγω της τετραπληγίας του. Ο Ανδρέας Κατσαρός προσκλήθηκε από τη διεύθυνση του Πειραματικού Γυμνασίου του Πανεπιστημίου Μακεδονίας να μιλήσει, σήμερα το πρωί, στους μαθητές του σχολείου, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της Πανελλήνιας Ημέρας Αθλητισμού και του φετινού θεματικού άξονα «Ρατσισμός και Διαφορετικότητα, όλοι διαφορετικοί, όλοι ίσοι».

Πριν ξεκινήσει ο διάλογος με τους μαθητές, διηγείται τις δυσκολίες που συνάντησε στη σχολική του ζωή και τη διαδρομή του μέχρι τη Νομική Σχολή, για το πείσμα το δικό του, αλλά και των γονιών του να έχει ίσες ευκαιρίες στη σχολική εκπαίδευση, για τα παράδοξα της Ελλάδας ως προς την αντιμετώπιση των ατόμων με κινητικές αναπηρίες, για τα «ρατσιστικά» μη προσβάσιμα κτήρια, για τον αθλητισμό και τα μετάλλια.

Οι μαθητές αρχίζουν σιγά σιγά να ανοίγονται, να παίρνουν τον λόγο, να ρωτούν, να εκφράζουν απόψεις -ώριμες αλλά και αφελείς, οραματικές αλλά και απαισιόδοξες- και να δίνουν μία νότα αισιοδοξίας για το μέλλον, που άλλωστε τους ανήκει.

«Δεν είναι μαγκιά να είσαι ρατσιστής»

«Ο ρατσισμός μπορεί να εκδηλωθεί τόσο από τους συμμαθητές, όσο και από τους γονείς τους, αλλά ακόμη και από καθηγητές και προπονητές» εξηγεί ο Ανδρέας Κατσαρός και θυμάται μία καθηγήτρια ιδιωτικού σχολείου, η οποία, αφότου ο ίδιος επέτυχε σε γραπτές εξετάσεις για να φοιτήσει στο σχολείο εκείνο, τον ρώτησε αν είναι νοητικά καθυστερημένος. Τα παιδιά με νοητική υστέρηση, όπως εξηγεί, απαιτούν μία ειδική διαχείριση και εκπαίδευση, γι' αυτό και υπάρχουν τα ειδικά σχολεία, όμως οι κινητικά ανάπηροι δεν υπάρχει κανένας λόγος να μην μπορούν να ενταχθούν στα κανονικά σχολεία.

Ως προς τις ρατσιστικές συμπεριφορές που αντιμετώπισε μέσα στην τάξη και στην αυλή, θυμάται ότι «εκείνο που με ενοχλούσε ήταν η χυδαιότητα, να με κοροϊδεύουν για την κινητική αναπηρία μου».

«Δεν περίμενα να θέλουν όλοι να κάνουν παρέα μαζί μου, όπως και εσείς δεν περιμένετε να είστε επιθυμητοί και αποδεκτοί από όλους. Όπως όλοι έχουν καλούς και κακούς βαθμούς, όπως όλοι θα θελήσουν να κάνουν κοπάνα, έτσι ήμουν κι εγώ. Δεν είναι μαγκιά να είσαι ρατσιστής, δεν έχει νόημα να προσπαθείς να βάλεις αμυντικές γραμμές σε κάτι που δεν χρειάζεται, όπως δεν χρειάζεται και ο οίκτος, ο οποίος είναι έμμεσος ρατσισμός» προσθέτει.

Παρόλα αυτά, εξηγεί, και ο κινητικά ανάπηρος «αν δεν διαχειριστεί σωστά την ψυχολογία του, μπορεί να γίνει και ο ίδιος ρατσιστής». Η ισότητα και ο σεβασμός στη διαφορετικότητα πρέπει να υπάρχει στην καθημερινότητα και όχι απλώς σε ειδικές εκδηλώσεις και ομιλίες, τονίζει.

«Ρατσιστές γεννιόμαστε ή γινόμαστε;»

Τον λόγο παίρνει η φιλόλογος Μαρία Κελεπούρη, για να ρωτήσει τους μαθητές: Ρατσιστές γεννιόμαστε ή γινόμαστε; Οι απαντήσεις των μαθητών εμπεριέχουν στοιχεία που βοηθούν να κατανοήσει κανείς σε μεγαλύτερο βάθος το κοινωνικό πρόβλημα του ρατσισμού.

«Είμαστε περισσότερο ίδιοι, από όσο θέλουμε να πιστεύουμε» λέει η Μαριλένα, «κανένας δε γεννιέται ρατσιστής», συμπληρώνει η Αθανασία. «Κανένα μωρό δεν θα σου χαμογελάσει ανάλογα με το χρώμα σου ή αν είσαι σε αναπηρικό αμαξίδιο, ο χαρακτήρας διαπλάθεται ανάλογα με τα βιώματα του παιδιού στα πρώτα του χρόνια» λέει, με σιγουριά, η Γεωργία.

Κατά την Αθηνά, η αλήθεια πρέπει να βρίσκεται κάπου στη μέση. «Ο άνθρωπος έχει έμφυτο το ένστικτο να φοβάται το διαφορετικό, το καινούριο, το ξεχωριστό. Άρα είναι ένας συνδυασμός αυτών των ενστίκτων με συμπεριφορές, στις οποίες μας ωθεί η κοινωνία» επισημαίνει.

Η Μαρία θεωρεί ότι «ρατσιστές γινόμαστε μέσα από τις προκαταλήψεις, κυρίως μέσα από όσες μας περνά η οικογένειάς μας. Όσο μεγαλώνουμε κάποιοι ωθούν τους άλλους να φοβούνται το διαφορετικό». «Ναι, έχει σημασία πώς θα μεγαλώσει το παιδί, ποιοι άνθρωποι το περιβάλλουν» συμπληρώνει η Ευγενία.

Η Ελένη πιστεύει ότι «όσοι συμμετέχουν στην ανατροφή ενός παιδιού θα πρέπει να το προετοιμάσουν να μην φοβάται το διαφορετικό, να του εξηγήσουν γιατί δεν θα πρέπει να φοβάται το διαφορετικό» ενώ η Ευθαλία σημειώνει ότι «δεν γίνεται να γεννηθείς ρατσιστής, όμως ο ρατσισμός ενδεχομένως να συγχέεται με τη φιλία και εκεί που θα πρέπει να έρχεται φυσιολογικά η αποδοχή ενός ατόμου, να αποκτά χαρακτηριστικά καταναγκαστικής συμπεριφοράς».

«Ουδείς εκών κακός»

Από τη σωκρατική ρήση «ουδείς εκών κακός» (κανείς δεν πράττει το κακό με τη θέλησή του) θα πρέπει να ξεκινά η πρόληψη και διαχείριση της ενδοσχολικής βίας και γενικότερα η αντιμετώπιση ρατσιστικών και αντικοινωνικών συμπεριφορών και αντιλήψεων, σύμφωνα με τη διευθύντρια του Πειραματικού σχολείου Ελένη Μούζουρα.

«Κάλλιον του θεραπεύειν το προλαµβάνειν» λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, εξηγώντας ότι «στα παιδιά του γυμνασίου θεωρώ ότι έχουμε περισσότερες ευκαιρίες και δυνατότητες, να απευθυνθούμε στο συναίσθημά τους και να καλλιεργήσουμε την ενσυναίσθηση, από ό,τι σε μεγαλύτερα παιδιά που πρέπει να αποδομήσουμε πρώτα εμπεδωμένα στερεότυπα, για να καλλιεργήσουμε τον αμοιβαίο σεβασμό».

«Όσο πιο νωρίς, τόσο πιο εύκολα ξεριζώνονται τα αγκάθια και πιο εύκολα φυτεύεις λουλούδια» λέει χαρακτηριστικά η κ. Μούζουρα, προσθέτοντας ότι «ο σπόρος που φυτεύουμε θέλει το χρόνο του για να βλαστήσει και όταν το ξέρεις αυτό, το δουλεύεις».

«Τα παιδιά έρχονται εδώ με αντιλήψεις που έχουν διαμορφώσει από το κοινωνικό περιβάλλον, το σπίτι, την τηλεόραση κ.λπ. Από εκεί και πέρα προσπαθούμε να διδάξουμε, με το παράδειγμα, βλέποντας πώς ο ένας σέβεται τον άλλον» σημειώνει.