Τρία βραβεία πολιτιστικής κληρονομιάς απέσπασε η Ελλάδα

Χίος, Σύρος και Λασίθι απαρτίζουν «δική μας Ευρώπη» στην Ελλάδα

Τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει η Ελλάδα στις προσπάθειες διατήρησης και ανάδειξης της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς επιβεβαιώνουν οι διακρίσεις που απέσπασαν η Χίος, η Σύρος και το Λασίθι, στο πλαίσιο της απονομής των Βραβείων Europa Nostra 2015, τα οποία ανακοινώθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Το μέγα ζητούμενο στην Ελλάδα της ιστορίας και του πολιτισμού, το πώς μπορούμε να προστατεύσουμε την πολιτιστική μας κληρονομιά δίνοντάς της παράλληλα νέα ζωή, επιτυγχάνεται αθόρυβα από ιδιώτες και οργανισμούς απ’ άκρη σ’ άκρη της χώρας. Αυτό αναγνώρισαν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η οργάνωση Europa Nostra που, στο πλαίσιο του ετήσιου διαγωνισμού της Ευρωπαϊκής Ενωσης για την Πολιτιστική Κληρονομιά 2015, τον θεσμό με το μεγαλύτερο κύρος στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς, απένειμαν στη χώρα μας τρία βραβεία για ισάριθμα έργα.

Στην ανακοίνωση των νικητών για το 2015 των βραβείων Εuropa Nostra, τα οποία θεωρούνται τα μεγαλύτερου κύρους βραβεία στην Ευρώπη, ανάμεσα σε 263 αιτήσεις που υποβλήθηκαν από οργανισμούς και ιδιώτες από 29 χώρες, επελέγησαν 28 νικητές οι οποίοι τιμώνται για τα εξαιρετικά τους επιτεύγματα σε τέσσερις κατηγορίες: 1) αποκατάσταση, 2) έρευνα και ψηφιοποίηση, 3) μακροχρόνια προσφορά στην πολιτιστική κληρονομιά και 4) εκπαίδευση, κατάρτιση και ευαισθητοποίηση.

Τα ελληνικά βραβεία

Αρχοντικό Αντουάνικο, Χίος

Η περιοχή νοτίως της πόλεως της Χίου είναι γνωστή ως Κάμπος. Είναι εντελώς επίπεδη και καλύπτεται από ένα πυκνό δίκτυο μικρών οδών. Το μεγαλύτερο μέρος του νησιού είναι φυτεμένο με εσπεριδοειδή. Το Αντουάνικο είναι ένα από τα κτήματα της περιοχής. Η κυρίως οικία κτίστηκε το 1893, όμως παλαιότερες δομές, όπως το σύστημα άρδευσης και η φυτεία εσπεριδοειδών, επιβιώνουν εντός του κτήματος.

Οι εργασίες στο Αντουάνικο περιελάμβαναν δομικές επισκευές, αποκατάσταση της κυρίως οικίας και μετατροπή βοηθητικών κτηρίων σε χώρους διαμονής, κυρίως για χρήση κατά τις διακοπές, όπως επίσης και εκτεταμένες εργασίες αποκατάστασης του συστήματος άρδευσης. Η σχέση μεταξύ του δομημένου και του φυσικού περιβάλλοντος αποκαταστάθηκε σύμφωνα με το αρχικό σχέδιο, ως μία εξοχική οικία με αγροτικές εγκαταστάσεις να την περιβάλλουν, και με όλους τους ενδιάμεσους χώρους, δομές και χαρακτηριστικά να έχουν αποκατασταθεί.

Οι κριτές εκτίμησαν ιδιαιτέρως την υψηλή ποιότητα των αναστηλωτικών εργασιών και θεώρησαν το έργο ως πρότυπο για ανάλογα έργα, τα οποία είναι απαραίτητα εάν πρόκειται να διατηρηθεί η αυθεντικότητα αυτής της πολύτιμης ιστορικής περιοχής.

Αποκατάσταση ανεμομύλων στο οροπέδιο του Λασιθίου, Κρήτη

Το οροπέδιο του Λασιθίου είναι ένα μεγάλο οροπέδιο που παρουσιάζει ενδορροή (δηλαδή αποστραγγίζεται εσωτερικά και όχι μέσω κάποιου ποταμού) στην Ανατολική Κρήτη. Έχει μακρά ιστορία, συμπεριλαμβανομένου του μύθου ότι αποτελεί τον τόπο γεννήσεως του Δία, η φήμη του όμως κατά τον προηγούμενο αιώνα οφείλεται στο τεράστιο δάσος από ανεμόμυλους, περίπου 10.000, οι οποίοι κατασκευάστηκαν (1910 - 1950) ώστε να βοηθούν στην άρδευση του ρηχού εδάφους. Οι περισσότεροι από αυτούς έπαυσαν να λειτουργούν κατά τις τελευταίες δεκαετίες, λόγω αναποτελεσματικότητας και έλλειψης συντήρησης.

Ωστόσο, πρόσφατη έρευνα από τον κύριο Γεώργιο Χατζάκη, μηχανολόγο μηχανικό, μπορεί να ανατρέψει την παρακμή τους. Έχει επιτυχώς πειραματιστεί με περίπου 20 μύλους, ανοίγοντας μικρές οπές στα ιστία, τα οποία μπορούν να λειτουργούν ικανοποιητικά σε ανέμους χαμηλής έντασης. Σε ισχυρούς ανέμους οι οπές έχουν το πλεονέκτημα να μεγαλώνουν, μειώνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο την ένταση του ανέμου και διασφαλίζοντας την σωστή λειτουργία του μύλου.

Η κριτική επιτροπή εξέφρασε τον θαυμασμό της για αυτή την ευφυή ιδέα, που έχει ως στόχο την βελτίωση της αποτελεσματικότητας αυτού του αξιόλογου συνόλου ανεμομύλων - και ενδεχομένως την επαναφορά πολλών μη χρησιμοποιούμενων ανεμομύλων στη ζωή και την παραγωγική διαδικασία. Είναι σαφές ότι η ανανεωμένη χρήση αυτών των ανεμομύλων, οι οποίοι περιστρέφονται σε όλη την έκταση του τοπίου, όχι μόνο θα βελτιώσει την τοπική γεωργία και αισθητική αλλά θα προσφέρει και μία φιλική προς το περιβάλλον τεχνική για την αποκατάσταση μύλων και την επανάχρησή τους αλλού στην Ευρώπη.

Ψηφιακή διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ερμούπολης, Σύρο

Αυτό το έργο ψηφιοποίησης αφορά στην δημιουργία μίας δωρεάν, ανοιχτού κώδικα ιστοσελίδας για την προβολή του περιεχομένου της έρευνας ενός συγκεκριμένου σχεδίου αποκατάστασης. Το σχέδιο επικεντρώνεται στην περίπου 200 ετών πόλη της Ερμούπολης στη Σύρο (Αιγαίο Πέλαγος), η οποία είναι μοναδική στο βαθμό που το κτηριακό της απόθεμα, αποτελούμενο από περισσότερα από 1.000 κτήρια, παραμένει ανέπαφο σχεδόν στο σύνολό του, από την ίδρυση της πόλης έως σήμερα.

Το «Hermes» είναι ένα εξειδικευμένο, πολλαπλών κριτήριων σχέδιο αποκατάστασης της πόλης της Ερμούπολης, το οποίο ήδη εφαρμόζεται από τον τοπικό δήμο. Κατά την τρέχουσα κατάσταση οικονομικής δυσπραγίας στην Ελλάδα, μία τόσο εκτεταμένη και αναλυτική καταγραφή είναι πολύτιμη για την αξιολόγηση των προτεραιοτήτων για παρέμβαση, δεδομένων των περιορισμένων πηγών χρηματοδότησης.

Η κριτική επιτροπή επαίνεσε το πρόγραμμα λόγω της επιστημονικής και τεχνικής πολυπλοκότητάς του. Το «Hermes» αποτελεί υπόδειγμα για την διάδοση της αξίας της ψηφιοποίησης στη συλλογή και διατήρηση πληροφοριών σχετικά με την αρχιτεκτονική κληρονομιά της Ευρώπης, και για τους τρόπους με τους οποίους η κατανόηση της πολυπλοκότητας του παρελθόντος και η ανταπόκρισή μας σε αυτή στο μέλλον μπορούν να αναπτυχθούν και να αποτελέσουν βάση για δράση.

Η εκδήλωση για την απονομή των ευρωπαϊκών βραβείων πολιτιστικής κληρονομιάς θα πραγματοποιηθεί στις 11 Ιουνίου στο δημαρχείο του Όσλο. Στην εκδήλωση, επτά από τους νικητές θα τιμηθούν με το Μεγάλο Βραβείο (Grand Prix), λαμβάνοντας 10.000 ευρώ έκαστος, και ένας θα λάβει το Βραβείο Κοινού, το οποίο θα επιλεγεί μέσω διαδικτυακής ψηφοφορίας από την Europa Nostra.

«Η πολιτιστική κληρονομιά είναι ένα από τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα της Ευρώπης. Αποφέρει αναρίθμητα πολιτιστικά, οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά οφέλη σε όλους μας. Θα ήθελα να συγχαρώ τους νικητές για το 2015 των βραβείων Εuropa Nostra, τα οποία αποτελούν άριστο παράδειγμα όσων μπορούν να κάνουν για την πολιτιστική κληρονομιά αφοσιωμένοι και ικανοί Ευρωπαίοι – και επίσης για την Ευρωπαϊκή μας ταυτότητα, συμβάλλοντας στο αίσθημα του ανήκειν. Όλοι θα πρέπει να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε μαζί για να συνδράμουμε κοινότητες και πολίτες να ιδιοποιηθούν την πολιτιστική μας κληρονομιά, να την καταστήσουν μέρος της καθημερινότητάς μας και να την διατηρήσουν για τις επόμενες γενιές», ανέφερε ο Ούγγρος επίτροπος Τιμπόρ Νάβρακσιτς.

Ισχυρά παραδείγματα χαρακτήρισε και ο διάσημος τραγουδιστής της όπερας και πρόεδρος της Europa Nostra, Πλάθιγκο Ντομίγνκο, λέγοντας χαρακτηριστικά πως «οι φετινοί νικητές αποτελούν ισχυρά παραδείγματα δημιουργικότητας και καινοτομίας στο χώρο εργασίας για την πολιτιστική κληρονομιά της Ευρώπης. Δείχνουν, επίσης, ότι η πολιτιστική κληρονομιά είναι σημαντική για την Ευρώπη και τους πολίτες της. Πιστεύουμε ότι, υπό την ηγεσία του προέδρου Γιούνκερ και του επιτρόπου Νάβρακσιτς, η στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για μια ολοκληρωμένη προσέγγιση στην πολιτιστική κληρονομιά θα αναπτυχθεί περαιτέρω και θα εφαρμοστεί».