Του Δημήτρη Δακρότση: Περί φιλοσοφίας και μη φιλοσοφίας

«Δεν θα ήταν λάθος να ορίζαμε την φιλοσοφία ως επιστήμη αποσαφήνισης των εννοιών∙ και λέω επιστήμη, γιατί οι έννοιες δεν μπορούν να ερμηνευθούν με κανέναν άλλο τρόπο πέρα από εκείνον της κριτικής ανάλυσης, της διασκεπτικής ενέργειας του θεωρητικού μας νου»

Γράφει στο Greek-iNews.gr ο Δημήτρης Δακρότσης, Διδάκτωρ Φιλοσοφίας Πανεπιστημίου Αθηνών

Δεν θα ήταν λάθος να ορίζαμε την φιλοσοφία ως επιστήμη αποσαφήνισης των εννοιών∙ και λέω επιστήμη, γιατί οι έννοιες δεν μπορούν να ερμηνευθούν με κανέναν άλλο τρόπο πέρα από εκείνον της κριτικής ανάλυσης, της διασκεπτικής ενέργειας του θεωρητικού μας νου. Προϋπόθεση της φιλοσοφίας, επομένως είναι η λογική∙ και προϋπόθεση της λογικής είναι η καθαρότητα των διασκεπτικών ελατηρίων. Πέρα από το μεθοδολογικό κύρος της λογικής, η καθαρότητα των κριτικών ελατηρίων περιχαρακώνει τα όρια του διασκεπτικού στοχασμού, καθιστώντας κάθε συζήτηση γύρω από την πραγματικότητα σαφή και προσδιορισμένη. Και αντίστροφα: η πραγματικότητα αποσαφηνίζεται διαμέσου καθαρών ελατηρίων, το δε κύρος της λογικής ταυτίζεται με την επιστημονική απόδειξη.

Δεν υπάρχουν επομένως στη φύση αρχές, πέρα από εκείνες του νου, οι οποίες αποκαλύπτονται διαμέσου της αισθητικο-λογικής παρατήρησης, της εμπειρίας. Τι συμβαίνει ωστόσο όταν η εμπειρία, η ισορροπία ανάμεσα στην αισθητική γνώση -δηλαδή τη γνώση της μορφής όπως την εισπράττουμε με την πρώτη επαφή- και τη λογική γνώση –δηλαδή τη γνώση των επιμέρους στοιχείων της μορφής έπειτα από το γεγονός της λογικής αποσαφήνισής τους- κλονίζεται;

Είναι γεγονός ότι η εννοιολογική ανάλυση, η επιστήμη, μπορεί να υπολογίζει μεγέθη, τα οποία υπερβαίνουν όρια των αισθήσεών μας. Και δεν μιλώ για μεγέθη όπως είναι ο μικρόκοσμος και ο μακρόκοσμος, αλλά για μεγέθη τα οποία δεν είναι δυνατόν να προσληφθούν από τις αισθήσεις μας γιατί οι ιδιότητές τους υπερβαίνουν τα όρια του τρισδιάστατου χώρου αλλά και της συμβατικής ερμηνείας του χρόνου.

Ο λόγος λοιπόν, στην επιστήμη, την πάγια αρχή διακρίβωσης των ορίων της πραγματικότητας∙ το δε βάρος της αποσαφήνισης των λογικών αποτελεσμάτων, στη φιλοσοφία. Έργο της φιλοσοφίας, όπως εδώ το προσδιορίζουμε είναι η αποκατάσταση του κενού μεταξύ αισθητικής και λογικής γνώσης: έργο αυστηρά κατευθυνόμενο από τα επιστημονικά συμπεράσματα.

Αντίθετα, κάθε άποψη περί φιλοσοφίας, ως μεθόδου αποκατάστασης της «υποταγμένης στην ύλη, πραγματικότητας» διαμέσου παράλογων «τεχνικών «αυτογνωσίας-αυτοβελτίωσης» (κάποιες τέτοιες «κατευθύνσεις» πασχίζουν τον τελευταίο καιρό να κεντρίσουν το ενδιαφέρον μας), διαφέρουν από τις ουσιώδες νοητικές αρχές που περιγράψαμε. Και δεν μιλώ για τον πνευματικά γόνιμο ρόλο της θρησκείας∙ γιατί και εδώ η φιλοσοφία έχει λόγο, ως προς την αποσαφήνιση του θεωρητικού (ιστορικού, κοινωνικού, ψυχολογικού και εν γένει πολιτισμικού) χαρακτήρα αυτού το ρόλου, ο οποίος μάλιστα συμβάλλει στο χτίσιμο και την περιχαράκωση του πλαισίου ηθικών αρχών. Μιλώ για τη σύνδεση της φιλοσοφίας με μεταφυσικά μορφώματα, τα οποία ανήκουν στο περιβάλλον της μη παραγωγικής φαντασίας. Εδώ ο όρος φιλοσοφία χρησιμοποιείται καταχρηστικά και επικίνδυνα, ως πρόσχημα, και αποσκοπεί μόνο στο να μας παραπλανά.

Τα βιβλία του Δημήτρη Δακρότση