Δεκαπενταύγουστος, «το Πάσχα του καλοκαιριού»

Η Ελλάδα τιμάει τη μητέρα της Χριστιανοσύνης

Προσευχές, δεήσεις, ικεσίες των πιστών, ακούγονται από τις πιο μεγαλοπρεπείς μητροπόλεις μέχρι τα πιο απομακρυσμένα ξωκλήσια και μοναστήρια, ενώ τα περίπου 500 «Θεοτοκωνύμια», οι ονομασίες και χαρακτηρισμοί που της απέδωσε ο λαός, δηλώνουν τη λατρεία στο Θείο πρόσωπο της.
Αλλού Μεγαλόχαρη και Θαλασσοκρατούσα κι αλλού Γλυκοφιλούσα και Βρεφοκρατούσα, η Παναγία βρίσκεται πάντοτε στο πλευρό των πιστών δίνοντάς τους δύναμη κι ελπίδα.

Το μεγαλύτερο προσκύνημα γίνεται στην Τήνο με τους πιστούς γονυπετείς να φτάνουν στο ναό της Ευαγγελίστριας για να εκπληρώσουν το τάμα τους στην εικόνα της Παναγίας. Ο Ιερός Ναός Ευαγγελιστρίας χτίστηκε στο σημείο όπου βρέθηκε η Εικόνα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Η εικόνα θεωρείται από τους πιστούς θαυματουργή γι' αυτό και χιλιάδες πιστών κάθε χρόνο ανηφορίζουν με θρησκευτική ευλάβεια προς το Ναό, όπως αναφέρει σε δημοσίευμά του το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων. Μάλιστα, η εύρεση της Αγίας Εικόνας το 1823 θεωρήθηκε θεϊκός οιωνός για το δίκαιο και την επιτυχία της επανάστασης ενάντια στον τουρκικό ζυγό, ενώ η ανέγερση του μεγαλοπρεπούς ναού αποτελεί το πρώτο μεγάλο αρχιτεκτονικό έργο του νεοσυσταθέντος ελληνικού κράτους.

Οι πιστοί από τη βόρεια Ελλάδα κατακλύζουν την Παναγία Σουμελά στις πλαγιές του Βερμίου, κοντά στο χωριό Καστανιά. Η εκκλησία κτίστηκε το 1951 από τους πρόσφυγες του Πόντου, στη μνήμη της ιστορικής ομώνυμης μονής, τα ερείπια της οποίας βρίσκονται στο όρος Μελά, κοντά στην Τραπεζούντα του Πόντου. Εδώ φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, ο Τίμιος Σταυρός και το Ευαγγέλιο.

Στην κοσμοπολίτικη Πάρο την ημέρα του Δεκαπενταύγουστου πρωταγωνιστεί ο παλαιοχριστιανικός ναός της Εκατονταπυλιανής στο λιμάνι της Παροικιάς.

Καβαλάρηδες κάνουν παρέλαση στους κεντρικούς δρόμους της Σιάτιστας. Οι παρέες καβαλάρηδων συγκεντρώνονται στην πλατεία της Γεράνειας και με τη συνοδεία παραδοσιακής μουσικής (χάλκινα) με τα στολισμένα άλογα διασχίζουν τη γραφική κωμόπολη, και πηγαίνουν στο μοναστήρι της Παναγίας στο Μικρόκαστρο, ακολουθώντας το παλιό λιθόστρωτο μονοπάτι. Το έθιμο έχει τις ρίζες του στα χρόνια της Τουρκοκρατίας.

Το δικό της μοναδικό χρώμα στον εορτασμό του Δεκαπενταύγουστου δίνει και η Κάρπαθος με κορυφαία στιγμή το χορό που γίνεται στην Όλυμπο, στην κεντρική εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου στο Πλατύ (πλατεία του οικισμού). Πρόκειται για ένα ναό του 17ου αιώνα, βυζαντινού ρυθμού, με τοιχογραφίες από την εποχή της Τουρκοκρατίας και με ξυλόγλυπτο τέμπλο εξαιρετικής τέχνης.

Τα «φιδάκια της Παναγιάς» στην Κεφαλονιά είναι κάθε Δεκαπενταύγουστο πόλος έλξης, καθώς χιλιάδες κόσμου συγκεντρώνεται στο ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου στα χωριά Mαρκόπουλο και Αργίνια στη νότια Κεφαλονιά. Η παράδοση θέλει τα φιδάκια να φέρνουν καλή τύχη στο νησί.

Στην γραφική κωμόπολη της Αγιάσου στη Λέσβο ο εορτασμός του Δεκαπενταύγουστου γίνεται με μοναδικό τρόπο. Με επίκεντρο την ξακουστή εκκλησία της Παναγίας της Αγιάσου, οι πιστοί απολαμβάνουν ένα από τα ωραιότερα πανηγύρια του ανατολικού Αιγαίου. Η ομώνυμη εικόνα είναι έργο του ευαγγελιστή Λουκά, πλασμένη με κερί και μαστίχα.

Στο νησί της Αποκάλυψης, την Πάτμο, όπου τα πάντα περιστρέφονται γύρω από το ιστορικό μοναστήρι, οι μοναχοί τηρούν το έθιμο του επιταφίου της Παναγίας, ένα έθιμο με βυζαντινές καταβολές. Ο χρυσοποίκιλτος επιτάφιος της Παναγίας περιφέρεται στα σοκάκια του νησιού σε μεγαλοπρεπή πομπή. Οι ψαράδες βγάζουν τα καΐκια τους στη θάλασσα και με τη συνοδεία της εικόνας από την περιοχή «Κονσολάτο» του λιμένα Σκάλας Πάτμου κατευθύνονται στον όρμο της Παναγίας του Γερανού.

Όχι με μια, αλλά με δυο τελετουργίες γιορτάζουν στη Νίσυρο κάθε Δεκαπενταύγουστο. Η μια γίνεται στην Παναγιά Σπηλιανή κι είναι η επίσημη εκκλησιαστική από τους ιερείς, οι οποίοι λιτανεύουν την εικόνα της Παναγίας έως το χωριό, για να ευλογήσει το πανηγύρι, ενώ η δεύτερη είναι παραδοσιακή τελετουργία και γίνεται από τις μαυροντυμένες Eννιαμερίτισσες, όπως λέγονται οι γυναίκες που έχουν ταχθεί στη Θεοτόκο.

Η εορτή της Παναγιάς στο νησί της Ψερίμου όπου δεσπόζει η εκκλησία της Παναγιάς της «Μελαχρινής», όπως την αποκαλούν οι ντόπιοι λόγω του σκούρου χρώματος της ρωσικής τεχνοτροπίας εικόνας, είναι ιδιαίτερη. Με πλοιάρια κάτοικοι από την Κάλυμνο, την Κω και τη Νίσυρο καταφθάνουν για να ζητήσουν τη χάρη της Παναγίας.

Ξεχωριστή στη Ρόδο είναι η Παναγιά η Καλόπετρα που βρίσκεται στην κορυφή της κοιλάδας των Πεταλούδων και που φέρεται να κτίστηκε το 1782 από τον ηγεμόνα της Μολδοβλαχίας Αλ. Υψηλάντη.

Στην Αχαΐα, ανήμερα της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, γιορτάζει η ιστορική μονή του Μεγάλου Σπηλαίου. Η μονή, η οποία κτίστηκε το 362, βρίσκεται στο δρόμο που ενώνει την εθνική οδό Πατρών – Αθηνών με τα Καλάβρυτα και συγκεκριμένα στο άνοιγμα ενός μεγάλου φυσικού σπηλαίου της οροσειράς του Χελμού, επάνω από την απότομη χαράδρα του Βουραϊκού ποταμού. Κάθε χρόνο, πλήθος πιστών φθάνει στην μονή για να προσκυνήσει την ιερή εικόνα της Παναγίας της Μεγαλοσπηλαιώτισσας, που είναι έργο του Ευαγγελιστή Λουκά.

Στην Πάτρα, επίκεντρο του εορτασμού είναι η ιερά μονή της Παναγίας της Γηροκομίτισσας, η οποία ιδρύθηκε τον 10ο αιώνα και είναι κτισμένη σε λόφο, κοντά στην πόλη.

Αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου είναι η ιερά μονή Μακελλαριάς, που βρίσκεται κοντά στην κοινότητα Λαπαναγοί και σε απόσταση 30 χιλιομέτρων από την πόλη των Καλαβρύτων. Η μονή κτίστηκε το 532 πάνω σε ένα γυμνό και απότομο βράχο.

Στην Αιτωλοακαρνανία, στη Σφήνα Αγρινίου, ή Κυψέλη όπως είναι το σημερινό όνομα της κοινότητας, κάτοικοι και επισκέπτες τιμούν την εορτή της Παναγίας. Πριν από περίπου οκτώ χρόνια, έφθασε στην κοινότητα ακριβές αντίγραφο της ιερής εικόνας της Παναγίας Σουμελά, όπου την υποδέχθηκε πλήθος πιστών. Από τότε κάθε Δεκαπενταύγουστο τιμάται η Παναγία Σουμελά με πανηγυρικό εσπερινό την παραμονή και θεία λειτουργία ανήμερα της εορτής.

Στην Ηλεία οι πιστών τιμούν την Παναγία στα μοναστήρια που είναι αφιερωμένα στο πρόσωπό της. Συγκεκριμένα, ένα από τα πιο σημαντικά μοναστήρια της Ηλείας, είναι η ιερά μονή Κοίμησης της Θεοτόκου στην Λαμπεία, η οποία χρονολογείται από τον 18ο αιώνα, ενώ το μοναστήρι της Παναγίας στη Σκαφιδιά, χρονολογείται από τον 10ο αιώνα. Η ιερά μονή Καθολικής στη Γαστούνη ανεγέρθηκε το 920 προς τιμή της Παναγίας και θεωρείται σημαντικό βυζαντινό μνημείο, που προσελκύει πολλούς πιστούς κάθε χρόνο. Η ιερά μονή της Κρεμαστής, η οποία είναι κτισμένη πάνω σε βράχο, χρονολογείται από τον 12ο αιώνα, ενώ σημαντικής ιστορικής αξίας είναι και η ιερά μονή της Παναγίας στη Φραγκαβίλα Αμαλιάδας.

Στη Σκιάθο, οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν την περιφορά του Επιταφίου της Θεοτόκου, ένα έθιμο που καθιερώθηκε το 1809, χρονιά που ιδρύθηκε η Μονή της Παναγίας της Ευαγγελίστριας από τους Αγιορείτες μοναχούς. Στην Ευαγγελίστρια το 1807 σχεδιάστηκε, υφάνθηκε, ευλογήθηκε και υψώθηκε η πρώτη Ελληνική Σημαία με το λευκό Σταυρό στη μέση επί γαλανού φόντου.

Στο Καρπενήσι, η Παναγία η Προυσού και η Παναγία Τατάρνας, στη Θήβα η Μεγάλη Παναγιά και στον Ορχομενό η Παναγία η Σκριπού, οι Μονές Αγάθωνος και Δαμάστας στη Φθιώτιδα, η Παναγία της Βαρνάκοβας στη Φωκίδα, της Παναγίας της Φανερωμένης Αρτάκης, της Χιλιαδούς, της Ντινιούς στην Ιστιαία, και της Κοιμήσεως Θεοτόκου Μάτζαρη Οξυλίθου είναι ορισμένα από τα θρησκευτικά μνημεία αφιερωμένα στην Μεγαλόχαρη σε όλη τη Στερεά Ελλάδα.

Την ίδια στιγμή το «Πάσχα του καλοκαιριού» είναι σημείο ορόσημο για το μεγαλύτερο μέρος των ορεινών χωριών στη Δυτική Φθιώτιδα, την Ευρυτανία και την ορεινή Φωκίδα αφού αυτή την περίοδο έχουν προσδιοριστεί χρονικά τα ανταμώματα των ξενιτεμένων στα πανηγύρια που οργανώνονται.

Στο τραπέζι της Παναγιάς

Ο Δεκαπενταύγουστος έχει αναμφισβήτητα γεύση καλοκαιριού και θαλασσινού αέρα. Κάθε τόπος στην ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα έχει ξεχωριστά γαστρονομικά έθιμα και παραδόσεις γι αυτή τη μοναδική μέρα γιορτής. Η Κρήτη στρώνει το τραπέζι προσφέροντας κατά κύριο λόγο, κόκκινο κρέας. Στα Χανιά προσθέτουν στην κατσαρόλα και κόκορα ή κοτόπουλο συνοδεύοντάς το πάντοτε με πιλάφι, ενώ καταναλώνεται και κρέας ψημένο είτε σε φούρνο με κληματόβεργες, είτε στη θράκα, ενώ σε κάποια χωριά συναντάμε και το αντικριστό.

Στο Ρέθυμνο, τα πιάτα γεμίζουν με μπουρέκια, αντικριστό στη φωτιά, αρνίσιο κρέας, πιλάφι, μυρωδάτα χειροποίητα λουκάνικα, μακαρόνια με τριμμένο ξερό ανθότυρο, ντολμαδάκια με γιαούρτι, κολοκυθοανθούς γεμιστούς, ψητό στις κληματόβεργες στο φούρνο με πατάτες οφτές. Φυσικά από το τραπέζι δεν λείπουν ποτέ το κρασί, η τσικουδιά και το ρακόμελο, ενώ το επιδόρπιο, περιλαμβάνει ψητό μήλο, γαλακτομπούρεκο, καλτσούνια με τυρί και μέλι.

Στην Κεντρική Εύβοια τον πρώτο λόγο στο τραπέζι έχει το παραδοσιακό στιφάδο που «πρωταγωνιστεί» στο ξεχωριστό πανηγύρι στο χωριό Οξύλιθος, κατά τον εορτασμό της Παναγίας Πετριώτισσας ή Παναγίας Χατηριάνισσας.

Σο νησί των Φαιάκων κάθε Δεκαπενταύγουστο βάζει κατσαρόλα και μαγειρεύει την φημισμένη παστιτσάδα με κόκορα, που έχει ρίζες στην βενετσιάνικη κουζίνα και συνδυάζει σήμερα τα μακαρόνια με τον κόκορα, ενώ κατά τα βενετικά έτη συνδύαζε τα μακαρόνια με το «κυνήγι» του βασιλιά.

Στα κυκλαδίτικα νησιά, όπως η Πάρος, Σαντορίνη, Ίος και Σίφνος ανήμερα της Παναγίας ένα πιάτο δίνει γεύση στην γιορτή, το «κυκλαδίτικο ρόστο». Το ρόστο έχει ιταλική καταγωγή και περιλαμβάνει κρέας με πατάτες, καρότα και μανιτάρια, σερβιρισμένο με χοντρά μακαρόνια. Χοιρινό ρόστο με δεντρολίβανο και μπύρα, συναντάται και στην Κεφαλονιά, καθώς και στην Κύπρο το οποίο παρασκευάζεται με πολλά είδη κρέατος, κυρίως με κυνήγι.

πηγή