Στη Βαυαρία σφραγίζεται η μοίρα της Μέρκελ

Οι σημερινές εκλογές στο κρατίδιο της Βαυαρίας αναμένεται να επιφέρουν το τέλος της κυριαρχίας των Χριστιανοδημοκρατών και ως εκ τούτου νέους κλυδωνισμούς στην κυβέρνηση - Η άνοδος του AfD δεν είναι όμως η μόνη αιτία - Πώς οι εκλογές αυτές επηρεάζουν και την Ελλάδα στο θέμα των συντάξεων

Τα μάτια όλων των Γερμανών, αλλά και ολόκληρης της Ευρώπης, είναι στραμμένα απόψε στις εκλογές στο ομοσπονδιακό κρατίδιο της Βαυαρίας. Αν και είναι Οκτώβριος, αυτό δεν είναι Oktoberfest με μπύρα και χαρωπούς Γερμανούς με εντυπωσιακά μουστάκια και φολκλόρ Lederhosen. Η αποψινή εκλογική αναμέτρηση αναμένεται να φέρει μία ιστορική ανατροπή όχι μόνο στο πολιτικό σκηνικό του κρατιδίου, αλλά και ολόκληρης της Γερμανίας. Και ενδέχεται να σφραγίσει τη μοίρα της Άνγκελα Μέρκελ.

Η Βαυαρία αποτελεί μία ιδιαίτερη περίπτωση, όχι μόνο πολιτισμικά και γλωσσικά, αλλά και πολιτικά. Απόλυτος κυρίαρχος στην πολιτική σκηνή του κρατιδίου εδώ και περίπου 60 χρόνια, μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, είναι η CSU (Christlich-Soziale Union) δηλαδή οι Χριστανοκοινωνιστές. Πρόκειται για ένα κόμμα, που ουσιαστικά υπάρχει μόνο στο συγκεκριμένο κρατίδιο , έχει όμως επιρροή σε εθνικό επίπεδο, καθώς είναι το δεύτερο κόμμα του συνασπισμού κομμάτων, του οποίου ηγείται η Μέρκελ. Η Γερμανίδα καγκελάριος είναι πρόεδρος της CDU (Christlich Demokratische Union) δηλαδή των Χριστιανοδημοκρατών, οι οποίοι συγκροτούν μία ένωση κομμάτων με την CSU. Η Μέρκελ έχει εκλεγεί ως υποψήφια καγκελάριος της Ένωσης. Ωστόσο τα δύο κόμματα είναι διακριτά και η CSU, η οποία εκπροσωπεί την πλούσια βιομηχανική Βαυαρία, συχνά θέτει όρους στη “μεγάλη της αδελφή”.

Τι σημαίνει Schadenfreude

Οι περισσότεροι Έλληνες στο άκουσμα της λέξης Βαυαρία, εκτός από μπύρες και κοντά δερμάτινα παντελόνια, θυμούνται ίσως και τον Βαυαρό Οθωνα. Μας τον θύμισε άλλωστε ο (όχι για πολύ ακόμη) πρόεδρος της CSU, Χορστ Ζέεχοφερ, με τη δήλωση πως ο Οθωνας έπρεπε να μας κυβερνήσει περισσότερα χρόνια, μπας και βάλουμε μυαλό εμείς οι αδιόρθωτοι νότιοι της Μεσογείου. Η CSU όλα τα χρόνια της ελληνικής κρίσης είχε ιδιαίτερα σκληρή στάση απέναντι στην Ελλάδα, τροφοδοτώντας και τροφοδοτούμενη από τα στερεότυπα που είχαν στο μυαλό τους οι Βαυαροί ψηφοφόροι για τους “τεμπέληδες Νότιους”. Έτσι τα χρόνια των μνημονίων η λέξη Βαυαρία έγινε για πολλούς συνώνυμη και της σκληρής γερμανικής στάσης απέναντι στην Ελλάδα. Για αυτό ίσως κάποιοι εν Ελλάδι (και όχι μόνον) χαίρονται με το πάθημα της CSU. Στα γερμανικά υπάρχει η κατάλληλη λέξη για να το περιγράψει: Schadenfreude. Η χαρά που νιώθει κανείς με τα παθήματα του άλλου. Τα παθήματα του Ζέεχοφερ όμως ενδέχεται να ανοίξουν επικίνδυνες πόρτες για τη Βαυαρία, τη Γερμανία και συνολικά την Ευρώπη.

Πόσο και γιατί πέφτουν οι Χριστιανοκοινωνιστές

Εφόσον επιβεβαιωθούν οι δημοσκοπήσεις, ακόμη και στην καλύτερη για την CSU εκδοχή τους, οι Χριστιανοκοινωνιστές που κυβερνούσαν μεταπολεμικά τη Βαυαρία με αυτοδυναμία, χάνουν την κυρίαρχη θέση τους. Στην τελευταία δημοσκόπηση της Welt, η CSU κυμαινόταν στο 34%. Σε άλλες έρευνες έφτανε λίγο κάτω από το 40%. Δεν το λες και... πασοκοποίηση βέβαια (αυτή κοντεύει να τη ζήσει η SPD, δηλαδή οι Σοσιαλδημοκράτες), αλλά όπως και να έχει, για τους Χριστιανοκοινωνιστές είναι μεγάλο σοκ.

Στις εθνικές εκλογές του περασμένου Σεπτεμβρίου, η CSU είχε πέσει σε ιστορικό χαμηλό στη Βαυαρία και συγκεκριμένα στο 38,5%, από 49,3% στις εκλογές του 2013. Το έργο αναμένεται να επαναληφθεί στις εκλογές του κρατιδίου και αυτό θα είναι ακόμη χειρότερη εξέλιξη.

Η πτώση της CSU αποδίδεται -και από την ίδια- στην άνοδο της AfD (Alternative fuer Deutschland), δηλαδή Εναλλακτική για τη Γερμανία, ένα ξενοφοβικό, αντιευρωπαϊκό, λαϊκιστικό, ρατσιστικό και επί της ουσίας ακροδεξιό κόμμα, που εκμεταλλεύεται το προσφυγικό αυξάνοντας τα ποσοστά του και μπαίνοντας πια στον γερμανικό πολιτικό χάρτη. Στις εθνικές εκλογές του 2017 η AfD είχε καταφέρει να θέσει την (ξενοφοβική) ατζέντα και επωφελήθηκε. Ενώ στην αρχή της προεκλογικής περιόδου, μόνο 2 στους 10 Γερμανούς αξιολογούσαν ως το κυριότερο πρόβλημα της Γερμανίας το προσφυγικό (η κοινή γνώμη θεωρούσε -ορθά και αναμενόμενα- ως μείζον ζήτημα την τύχη της γερμανικής αυτοκινητοβιομηχανίας), η AfD με τη βοήθεια των ανοήτων αντιπάλων της και των εύκολων στον εντυπωσιασμό ΜΜΕ κατάφερε να το κάνει κύριο θέμα συζήτησης και δεν είναι τυχαίο ότι το 77% όσων την ψήφισαν το ανέφεραν ως έναν από τους λόγους της ψήφου τους.

Το αυτό συνέβη και σε τοπικό επίπεδο στη Βαυαρία. Η AfD άρχισε να κόβει εκ ακρο-δεξιών από την CSU, τρομοκρατώντας τον κόσμο με το προσφυγικό- σημειωτέον ότι η Βαυαρία είναι για τη Γερμανία η πύλη εισόδου προσφύγων και μεταναστών, το πρώτο κρατίδιο στο οποίο έφθαναν μέσω της κλειστής πλέον “βαλκανικής οδού”.

Οι Χριστιανοκοινωνιστές πανικοβλήθηκαν και επέλεξαν τη χειρότερη δυνατή αντίδραση: Δεξιά στροφή. Όμως η εμπειρία δείχνει πως οποιοδήποτε κεντροδεξιό κόμμα έκανε “δεξιά στροφή” υιοθετώντας την ατζέντα και το λόγο της ακροδεξιάς και συναγωνιζόμενο με την ακροδεξιά για το ποιος είναι δεξιότερος, έχασε και προς τα ακροδεξιά και προς το κέντρο.

Γιατί πήγε στράφι η “δεξιά στροφή” της CSU

Για να κατανοήσει κανείς τι συμβαίνει στη Βαυαρία και γιατί η CSU φθίνει, πρέπει να έχει υπόψη του και το εξής: Οι Χριστιανοκοινωνιστές ήταν κυρίαρχοι (και η SPD επί της ουσίας -πλην των μεγάλων βαυαρικών πόλεων- ανύπαρκτη) όχι μόνο γιατί εκπροσωπούσαν το “Πατρίς, θρησκεία, οικογένεια” α λα Γερμανικά. Αλλά και γιατί κάλυπταν και μία παραδοσιακή συντηρητική δεξιά και το κέντρο. Όπως δείχνει και το όνομα τους, ήταν μεν ένα πολύ δεξιό κόμμα, αλλά με ισχυρό το κοινωνικό στίγμα. Τη δεκαετία του 1990 πχ δεκαπλασίασαν τις θέσεις στους βρεφονηπιακούς σταθμούς του κρατιδίου, διαπιστώνοντας ότι και στη Βαυαρία πλέον οι οικογενειακοί δεσμοί είχαν χαλαρώσει (κάτι που είχε συμβεί προ πολλού στην υπόλοιπη Γερμανία) και άρα οι παππούδες δεν μεγάλωναν τα εγγόνια, επομένως υπήρχε χρεία περισσότερων κρατικών δομών. Στο οικονομικό επίπεδο, τα πήγαν και τα πάνε πολύ καλά: Η πλειοψηφία των Βαυαρών παραμένει ακόμη και σήμερα ευχαριστημένη με την κατάσταση στην τοπική οικονομία. Πρόκειται άλλωστε για ένα από τα πλουσιότερα κρατίδια της χώρας (σημειωτέον ότι στη Γερμανία οι διαφορές βιοτικού επιπέδου από κρατίδιο σε κρατίδιο είναι πολύ μεγάλες).

Όταν η CSU άρχισε να χάνει τους πιο ακραίους ψηφοφόρους της προς τα δεξιά, αντέδρασε τόσο σπασμωδικά που τον τελευταίο χρόνο η στρατηγική της δε βγάζει κανένα νόημα. Έτσι άρχισαν να φεύγουν και οι πιο μετριοπαθείς ψηφοφόροι της προς τους Πράσινους, που αναμένεται να είναι οι μεγάλοι ωφελημένοι αυτών των εκλογών (η AfD ειναι το κύριο θέμα συζήτησης, αλλά παραμένει στο 10% ενώ οι Πράσινοι ανέβαιναν διαρκώς στις δημοσκοπήσεις), αλλά και προς το κατά βάση τοπικό επίσης κόμμα των Ελεύθερων Ψηφοφόρων (Freie Waehler, με παρουσία στη Βαυαρία και σε μικρό βαθμό στη Βάδη Βυρτεμβέργη, κυρίως δε με δράση στην τοπική αυτοδιοίκηση), ένα κόμμα θα έλεγε κανείς λαϊκής ή κοινωνικής δεξιάς.

Τσάμπα πήγε λοιπόν η ανταρσία του Ζέεχοφερ στη Μέρκελ τον Ιούνιο, όταν κόντεψε να ρίξει την κυβέρνηση για το προσφυγικό, παραιτήθηκε και ξε-παραιτήθηκε. Ο Ζέεχοφερ υπενθυμίζεται ότι εκτός από πρόεδρος της CSU είναι και υπουργός Εσωτερικών. Ως υπουργός Εσωτερικών θέλοντας να πλειοδοτήσει έναντι της AfD πρότεινε την απαγόρευση εισόδου στη Γερμανία μεταναστών που είχαν περάσει προηγουμένως από άλλη χώρα μέλος της ΕΕ και μεταναστών των οποίων η αίτηση ασύλου είχε απορριφθεί σε άλλη χώρα. Η Μέρκελ ήθελε κοινή ευρωπαϊκή πολιτική στο θέμα και ζητούσε από το Ζέεχοφερ χρόνο μέχρι τη σύνοδο Κορυφής.

Τελικώς ο Ζέεχοφερ εξευτελίστηκε και η CSU έπεσε κι άλλο στις δημοσκοπήσεις. Κοιτούσε δεξιά και έχανε και από τα δεξιά και από το κέντρο. Όπως συμβαίνει πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις... Τσάμπα και τα φλερτ με τις χώρες του Βίσενγκραντ και οι απειλές περί αποχώρησης των Χριστιανοκοινωνιστών από την κυβέρνηση και από το συνασπισμό κομμάτων με την CDU. Ισως και γιατί πολλοί Γερμανοί δεν εκτιμούσαν την κακή συνεργασία του Ζέεχοφερ διαχρονικά με τη Μέρκελ, θεωρώντας πως επιθυμούσε ίσως να ήταν εκείνος ο καγκελάριος.

Μία “μητερούλα” σε αμηχανία

Οι ψηφοφόροι δεν τσίμπησαν και ο Ζέεχοφερ συνέχισε τις σπασμωδικές κινήσεις. Ομως και η Μέρκελ δεν είναι πια αυτή που ήταν. Όχι πως η επονομαζόμενη “Mutti” δηλαδή “μητερούλα” ήταν ποτέ πολιτικός μεγάλου διαμετρήματος: Ήταν πάντα μία χρυσή μετριότης που όμως ήξερε να κάνει έξυπνους συμβιβασμούς και ελιγμούς, βοηθούμενη από και εκμεταλλευόμενη τις περιστάσεις. Πια όμως φαίνεται να χάνει τον έλεγχο του κόμματος (το γεγονός ότι ο Φόλκερ Κάουντερ απέτυχε στις 25 Σεπτεμβρίου να επανεκλεγεί επικεφαλής της κοινής Κοινοβουλευτικής Ομάδας CDU/CSU ήταν χαστούκι στη Μέρκελ και απέδειξε ότι το ίδιο της το κόμμα είναι πρόθυμο να την αμφισβητήσει καίτοι δεν υπάρχει ακόμη διάδοχος), αλλά και την πυγμή της και την ικανότητα έξυπνων ελιγμών. Τελευταία απόδειξη για αυτό ήταν η υπόθεση Μάασεν.

Ο Χανς-Γκέοργκ Μάασεν, επικεφαλής της υπηρεσίας εθνικής ασφάλειας, προερχόμενος από τους Χριστιανοκοινωνιστές, προκάλεσε πολιτική θύελλα λόγω εκτιμήσεων του για την ακροδεξιά βία στην ανατολικογερμανική πόλη Κέμνιτς, που βρίσκονταν σε αντίθεση με αυτές της καγκελαρίου Μέρκελ και υποβάθμιζαν τα γεγονότα, δείχνοντας συμπάθεια στους προκαλούντες τα επεισόδια. Αντί η Μέρκελ να του πάρει το κεφάλι και προφανώς επειδή είχε ζαλίσει το δικό της κεφάλι ο Ζέεχοφερ, δέχθηκε (με την ανοχή και της προέδρου των Σοσιαλδημοκρατών Αντρέα Νάλες- και στο SPD τα πράγματα δεν πάνε πολύ καλά και κινδυνεύουν με πασοκοποίηση, αλλά αυτή είναι άλλη, μεγάλη συζήτηση) να τοποθετηθεί η Μάασεν γενικός γραμματέας στο υπουργείο Εσωτερικών. Δηλαδή να αναβαθμιστεί και μάλιστα για να αναβαθμιστεί αποκεφαλίστηκε ένας από τους γγ των Σοσιαλδημοκρατών και ο μόνος με εξαίρετη γνώση του οικιστικού ζητήματος, που αποτελεί ένα πραγματικό μεγάλο πρόβλημα για τη Γερμανία: Όσο οι ακροδεξιοί στρέφουν τη συζήτηση στο προσφυγικό, τα ενοίκια και γενικά το πρόβλημα της στέγης είναι αυτό που ταλαιπωρεί τους Γερμανούς και σε μεγάλες πόλεις όπως το Μόναχο γίνονται ογκώδεις (για τα γερμανικά δεδομένα) διαδηλώσεις.

Τελικώς έγινε αυτό που έπρεπε να γίνει εξαρχής, αλλά η ζημιά είχε ήδη γίνει. Και για τους τρεις κυβερνητικούς εταίρους.

Το μέλλον της Μέρκελ περνά μέσα από τη Βαυαρία και γιατί αυτό ενδιαφέρει την Ελλάδα
Εφόσον απόψε οι Χριστιανοκοινωνιστές πέσουν σε ακόμη χαμηλότερο ιστορικό χαμηλό μέσα στο βαυαρικό σπίτι τους, ο Ζέεχοφερ θα πάψει να είναι πρόεδρος (η CSU βέβαια πιθανότατα θα συγκροτήσει τοπική κυβέρνηση συνεργασίας με τους Πράσινους) και η συγκυβέρνηση θα δοκιμαστεί από νέους κλυδωνισμούς. Υπό αυτή την έννοια αυτή η εκλογική αναμέτρηση θα σφραγίσει και τη μοίρα της Μέρκελ. Η αρχή του πολιτικού τέλους για τη Γερμανίδα καγκελάριο. είχε βέβαια ξεκινήσει από τις τελευταίες εθνικές εκλογές: Μετά τη νίκη πριν από ένα χρονο και κάτι η Μέρκελ στις δηλώσεις ήταν πολύ σκεπτική. Οι Χριστιανοδημοκράτες είχαν επίσης χάσει ποσοστά, αν και όχι στον ίδιο βαθμό με τους Χριστιανοκοινωνιστές, με τους οποίους όμως είναι ετσι κι αλλιώς συνδεδεμένοι. Το μετεκλογικό τοπίο ήταν περίπλοκο, παρόλο που η Γερμανία είναι η χώρα της Ευρώπης που μπορεί να καυχιέται για την οικονομία της.

Στη Γερμανία όμως οι αριθμοί μπορεί να ευημερούν, αλλά οι Γερμανοί δεν είναι πια πολύ ευχαριστημένοι. Το θέμα είναι ποιος θα τους προσφέρει πραγματική εναλλακτική.

Γιατί όλα αυτά όμως να ενδιαφέρουν τους Έλληνες πολίτες; Η πολιτική της Γερμανίας στην ΕΕ και απέναντι στην Ελλάδα όλα αυτά τα μνημονιακά χρόνια πάντοτε εξαρτιόταν και συναρτόταν από τις εκλογές σε ένα εκάστοτε κρατίδιο. Η Βαυαρία όμως ειδικά δεν είναι καθόλου απλή περίπτωση. Και ήδη η απόφαση για το ελληνικό αίτημα μη περικοπής των συντάξεων έχει καθυστερήσει και λόγω των βαυαρικών εκλογών. Το συγκεκριμένο ζήτημα βέβαια αναμένεται να λυθεί ή τελοσπάντων να κριθεί αρχές Δεκεμβρίου. Η Μέρκελ άλλωστε θα έχει πλέον άλλα, μεγαλύτερα προβλήματα.

Και είναι ένα ζήτημα εάν η ήττα της CSU ερμηνευθεί μόνο ως νίκη της ακροδεξιάς. Η AfD σίγουρα θα επιχειρήσει να την παρουσιάσει ως τέτοια. Θα βάλουν μυαλό όμως οι Χριστιανοκοινωνιστές και τα υπόλοιπα κεντροδεξιά κόμματα από τα παθήματα του Ζέεχοφερ; Θα το δείξει η Ιστορία, ας ελπίσουμε να μην το πληρώσει πάλι η Γερμανία και η Ευρώπη πολύ ακριβά.

Βίκυ Σαμαρά