Η Ελλάδα δικαιούται αποζημίωση μέσω... κουρέματος

Η τακτική "δεν μετανιώνω για τίποτα" του ΔΝΤ. Η Ελλάδα θυσιάστηκε για το ευρώ και δικαιούται τώρα... αποζημίωση μέσω "κουρέματος" δανείων (OSI) γράφει ο G. Sterne. Γιατί δεν υπάρχουν εξασφαλίσεις ότι τα λάθη δεν θα επαναληφθούν...

Η εκ των υστέρων έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για τον ρόλο που διαδραμάτισε η εμπλοκή του στο ελληνικό πακέτο στήριξης δημιουργεί έντονες συζητήσεις με τις αδυναμίες που αποκαλύφθηκαν. Ο Gabriel Sterne, επικεφαλής οικονομικής ανάλυσης της Exotix με προϋπηρεσία δύο δεκαετιών σε δημόσιους θεσμούς εκ των οποίων και το ΔΝΤ, υποστηρίζει ότι το θέμα είναι πολύ πιο βαθύ.

Την προηγούμενη εβδομάδα, το ΔΝΤ δημοσίευσε μία ιστορική έκθεση των υπαλλήλων του η οποία προκάλεσε προβληματισμό για την ποιότητα των πεπραγμένων του Ταμείου στα πακέτα στήριξης για την Ελλάδα, που ξεκίνησαν το 2010. Πιο σημαντικό είναι το γεγονός ότι η έκθεση φαίνεται να παραδέχεται πως το ΔΝΤ έσπασε έναν από τους πιο ουσιώδεις κανόνες του δίνοντας την έγκρισή του στο ελληνικό πρόγραμμα από τον Μάιο του 2010 καθώς δεν ήταν ικανό να εξασφαλίσει βιωσιμότητα του χρέους.

Και πάλι όμως....

Το γεγονός ότι το ΔΝΤ απέρριψε την ήπια κριτική που ασκήθηκε από τους ίδιους τους ανθρώπους του είναι μέρος της μεγαλύτερης και ανείπωτης προς το παρόν ιστορίας. Η επίσημη απάντηση του ΔΝΤ στην έκθεση του προσωπικού περιορίζεται σε μία παράγραφο που περιλαμβάνεται στη συνεδρίαση του εκτελεστικού συμβουλίου της 5η Ιουνίου:

«Οι διευθυντές... συμφώνησαν ότι (η έκθεση) αποτελεί καλή βάση για όλα τα μέρη να εξαγάγουν πολύτιμα συμπεράσματα..., σημειώνει... υπερβολικά φιλόδοξες εκτιμήσεις, συμπεριλαμβανομένης εκείνης για την ανάπτυξη..., (και) σημειώνει τα πλεονεκτήματα της έγκαιρης αναδιάρθρωσης του κρατικού χρέους με τα απαραίτητα μέτρα ασφαλείας ώστε να περιοριστεί ο κίνδυνος μετάδοσης και ο ηθικός κίνδυνος».

Αυτό ήταν;

Η επίσημη απάντηση μοιάζει με αποφυγή. Δεν αναφέρεται στα βασικά σημεία της έκθεσης. Δεν λέει τίποτα για το πώς θα αποτραπεί νέο κρούσμα υπέρμετρης αισιοδοξίας, ούτε για το τι συνιστά την «έγκαιρη αναδιάρθρωση». (ποιος θα φέρει αντίρρηση στο να γίνονται τα πράγματα έγκαιρα;) ή για το ποια είναι τα «πολύτιμα» συμπεράσματα ούτε για το πώς θα μάθουμε από αυτά. Όσοι έχουν γνώση με τη ρητορική που χρησιμοποιεί το Συμβούλιο του ΔΝΤ φαίνεται πως απλούστατα πέταξαν την έκθεση στα σκουπίδια.

Ανώτατα στελέχη της διοίκησης του ΔΝΤ επίσης απέρριψαν σημαντικά στοιχεία της κριτικής. Στο άρθρο της Wall Street Journal που έβγαλε πρώτο την είδηση, η Christine Lagarde υποστηρίζει ότι το ΔΝΤ δεν παρέκαμψε τους κανόνες του, «πιθανότατα θα σήμαινε μηδενική υποστήριξη από το ΔΝΤ εκείνη την εποχή». Ο επικεφαλής του ελληνικού κλιμακίου, ο Poul Thomsen δηλώνει: «Εάν είμαστε στην ίδια κατάσταση... θα κάναμε και πάλι το ίδιο πράγμα». Και ο Olli Rehn, ο επικεφαλής για οικονομικά θέματα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, απέρριψε ορθά-κοφτά την έκθεση επισημαίνοντας σε συνέντευξή του στη WSJ ότι πρόωρη αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους θα έθετε σε κίνδυνο το ευρώ.

Η δική μου ερμηνεία, κατά συνέπεια, είναι πως υπάρχουν κάποιοι στο Ταμείο που θέλουν να εξαγάγουν συμπεράσματα, αλλά η κυρίαρχη τάση στη διοίκηση του ΔΝΤ είναι αυτή του «je ne regrette rien» (δεν μετανιώνω για τίποτα, από το ομότιτλο τραγούδι της Edith Piaf).

Κι αυτό ενώπιον σφαλμάτων που μόνο γιγάντια μπορούν να περιγραφούν. Από τον Νοέμβριο του 2010 μέχρι τον Απρίλιο του 2013, το ΔΝΤ υποβάθμισε τις προβλέψεις του για το ονομαστικό ΑΕΠ του 2014 για την Ελλάδα κατά 27%. Σε αμερικανικούς όρους, είναι σαν να σβήνεις τη συνολική παραγωγή σε όλη την Καλιφόρνια, τη Νέα Υόρκη και τη Φλόριντα. Με τέτοια λάθη, ήταν αδύνατον να υπάρξει η απαραίτητη προσαρμογή του κεντρικού προϋπολογισμού για να σταθεροποιηθεί η Ελλάδα.

Για μένα, το πιο ανησυχητικό θέμα από όλα είναι η ανερυθρίαστη προσπάθεια να αλλάξει το σκεπτικό του ελληνικού προγράμματος. Σε αυτό το σημείο, ακόμη και η έκθεση του προσωπικού του ΔΝΤ ήταν πολύ ήπια. Το 2010 το πρόγραμμα προχώρησε αποδεχόμενο ότι το ελληνικό χρέος είναι βιώσιμο. Αυτή ήταν η σαφής θέση του τότε επικεφαλής του ΔΝΤ, Dominique Strauss Kahn, και του επικεφαλής του Τμήματος Δημοσιονομικών Θεμάτων τον Σεπτέμβριο του 2010, όπως αναφέρεται και στην έκθεση με τον παράλογο τίτλο "Χρεοκοπία στις Σημερινές Προηγμένες Οικονομίες: Αχρείαστη, Ανεπιθύμητη, Απίθανη".

Τότε θεωρήθηκε ειλικρινές να γίνεται λόγος για μία τεράστια αλλά κανονική δημοσιονομική και διαρθρωτική προσαρμογή, που θα ήταν τόσο μεγάλη ώστε να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα του χρέους χωρίς αναδιάρθρωση. Καλό στα λόγια, αλλά κακό για την περίπτωση της Ελλάδας. Μόλις 18 μήνες μετά τη δημοσίευση αυτής της έκθεσης το ΔΝΤ άρχισε να επιμένει σε κούρεμα 70% του ελληνικού κρατικού χρέους ως προϋπόθεση για να δώσει νέα στήριξη.

Στον αντίποδα, τώρα, η λογική του ΔΝΤ φαίνεται πως δικαιολογείται από την εύλογη ανησυχία πως αναδιάρθρωση εκείνη την εποχή θα οδηγούσε σε καταστροφή του ευρώ επειδή δεν υπήρχαν τείχη προστασίας στην ευρωζώνη. Ειδικότερα οι γαλλικές τράπεζες ήταν πολύ εκτεθειμένες στην Ελλάδα.

Το θέμα δεν είναι «ε, λοιπόν, ποια λογική από τις δύο είναι η σωστή;». Πολύ πιο σημαντικό είναι το εξής: Εάν το ΔΝΤ -όπως δηλώνει τώρα– έκρινε ότι δεν υπήρχαν επαρκείς συνθήκες σταθερότητας στην Ευρώπη τότε γιατί δεν ζήτησε από τις ευρωπαϊκές αρχές να υλοποιήσουν αυτές τις συνθήκες, ως επίσημα κριτήρια για το πρώτο δάνειο που δόθηκε στην Ελλάδα; Το ΔΝΤ απλούστατα δεν έχει το δικαίωμα να παράσχει τόσο μεγάλα δάνεια όταν κρίνει ότι είναι ανεπαρκείς οι προϋποθέσεις για την επιτυχία του εγχειρήματος.

Αυτά που διακυβεύονται εδώ είναι πολύ μεγαλύτερα από τις τύψεις του ΔΝΤ. Μία σημαντική ανησυχία είναι πως διατηρούνται σε ισχύ όλοι οι παράγοντες που οδήγησαν εξαρχής σε αυτά τα λάθη. Αναφορικά με την τάση προς υπερβολικά φιλόδοξες εκτιμήσεις για τα προγράμματα, ο εκπρόσωπος της Βραζιλίας στο ΔΝΤ προσφάτως έγραψε σε επίσημο έγγραφο ότι για την περίπτωση της Κύπρου: «Κάθε πρόγραμμα χρειάζεται μία νότα αισιοδοξίας, αλλά αυτό χρειάζεται μία καλή δόση καλής θέλησης ή ακόμη και ματαίωσης των αμφιβολιών σε βαθμό που ξεπερνά κατά πολύ τον μέσο όρο». Σε πρόσφατο συνέδριο, ζητήθηκε από το Ταμείο να υπερασπιστεί το κούρεμα επί όλων των καταθέσεων στις κυπριακές τράπεζες, μία απόφαση που λίγο έλειψε να πυροδοτήσει ξανά την ευρωκρίση μέχρι να αποσυρθεί ντροπαλά. Το ΔΝΤ αρνήθηκε να απαντήσει.

Πώς θα εξασφαλίσουμε ότι δεν θα ξαναγίνουν τέτοια προβλήματα; Πρώτον, «μην ξαναρχίσεις από το ίδιο σημείο». Εύλογα ρωτά κανείς γιατί η ευρωζώνη και το ΔΝΤ απέτυχαν στην επείγουσα ανάγκη να χτίσουν άμυνες στην Ευρώπη από τότε που ξέσπασε η χρηματοοικονομική κρίση. Έτσι μπορεί να ήταν ευκολότερο για τις τράπεζες της ευρωζώνης να αντέξουν την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους το 2010. Και δεύτερον, το ΔΝΤ χρειάζεται να ερευνήσει με πολύ μεγαλύτερη έμφαση τη διαφάνεια και τις ευθύνες στις προβλέψεις για τη βιωσιμότητα του χρέους, όπου περιλαμβάνεται και πιο γενικά η διακυβέρνηση.

Οι πιέσεις για μεταρρυθμίσεις στο ΔΝΤ εντείνονται. Μάθαμε την τελευταία εβδομάδα ότι ορισμένα από τα στελέχη του ΔΝΤ θέλουν να εξαγάγουν χρήσιμα συμπεράσματα. Η ανώτερη διοίκηση και το εκτελεστικό συμβούλιο, όμως, δεν βιάζονται. Για μένα, η πιο θετική εξέλιξη όλων αυτών ήταν ο αυξανόμενος και καλά πληροφορημένος έξωθεν έλεγχος. Θεωρώ ότι δύσκολα θα υπάρξει αντίσταση σε μία ευρεία προσπάθεια βελτιώσεων στην παγκόσμια οικονομική διαχείριση.

Και τι γίνεται λοιπόν με την Ελλάδα;

Μία εμπλοκή της αλλαγής του σκεπτικού είναι πως στην Ελλάδα δόθηκε ένα πρόγραμμα που ήταν εξαρχής προγραμματισμένο να μη λειτουργήσει, αλλά ήταν απαραίτητο για το καλό του ευρώ. Τότε, όμως, είναι βέβαιο ότι η Ελλάδα αξίζει πιο γενναιόδωρη αντιμετώπιση τόσο από το ΔΝΤ όσο και από την ευρωζώνη. Είπε κανείς τίποτα για OSI (κούρεμα στον επίσημο τομέα);

Σχετικές ετικέτες:Οικονομία