Τι συμβαίνει με τα καταφύγια στην Ελλάδα

Η ιστορία δύο πιο γνωστών χώρων καταφυγής στην Αττική - Τι λένε οι Αρχές για την κατασκευή νέων...

Πλήθος ερωτημάτων γεννά η απόφαση του υπουργείου ΠΕΚΑ για δημιουργία Εθνικού Χάρτη Χωρικής Επικινδυνότητας και χώρων καταφυγής για την αντιμετώπιση κυρίως ακραίων καιρικών φαινομένων. Ωστόσο ο προβληματισμός της κοινής γνώμης δεν προκύπτει από την καθαυτή πρωτοβουλία του υπουργείου όσο από την χρονική στιγμή που επιλέχθηκε. Την ημέρα της ανακοίνωσης ο πρωθυπουργός της Ουκρανίας Αρσένι Γιατσενιούκ δήλωνε ότι η Ρωσία θέλει να αρχίσει ένα Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Από την άλλη πλευρά τα σκάνδαλα με απευθείας αναθέσεις που κατά διαστήματα έχουν έρθει στο φως της δημοσιότητας διχάζουν ως προς τα κίνητρα της συγκεκριμένης απόφασης. Πολιτική προστασία ή δημιουργία «παροχών» σε κατασκευαστές δημοσίων έργων, μιας και το σχέδιο νόμου που βρίσκεται σε δημόσια διαβούλευση περιλαμβάνει φοροελαφρύνσεις και επιδοτήσεις της ιδιωτικής πρωτοβουλίας.

Το υπουργείο ΠΕΚΑ και το γραφείο Πολιτικής Σχεδίασης Εκτάκτου Ανάγκης απορρίπτουν φήμες και κινδυνολογίες ενώ ο αμυντικός αναλυτής κ. Ευθύμιος Πέτρου καταθέτει πως η κυβέρνηση προχωρά σε λήψεις μέτρων για μια ενδεχόμενη κι όχι επερχόμενη απειλή. To newsbeast.gr επισκέφτηκε υπάρχοντες χώρους καταφυγής στην Αττική και με την συνδρομή του κ. Δευτεραίου, σπηλαιολόγου και πολιτικού μηχανικού, παραθέτει την ιστορία τους.

Ειδικότερα και σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του σχεδίου νόμου που δημοσιοποιήθηκε την Παρασκευή, τα ΚΔΕΠΑΠ αποσκοπούν στην προστασία των πολιτών σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, όπως πόλεμος, τρομοκρατικές ενέργειες, μεγάλα βιομηχανικά ατυχήματα και ακραία καιρικά φαινόμενα όπως σεισμός. Στο πλαίσιο αυτό και με δεδομένο ότι «οι υφιστάμενοι χώροι είναι ανεπαρκείς, ακατάλληλοι και ελάχιστη ασφάλεια μπορούν να παρέξουν, γιατί έχουν αλλάξει οι γενικότερες συνθήκες απειλών» σύμφωνα με το υπουργείο, η δημιουργία τέτοιων χώρων θεωρείται πλέον επιβεβλημένη. Για την καλύτερη μάλιστα οργάνωση του όλου συστήματος θα συνταχθεί Εθνικός Χάρτης Χωρικής Επικινδυνότητας, όπου θα περιγράφονται σε επίπεδο Περιφέρειας και Δήμου, όλες οι πιθανές καταστάσεις ανάγκης. Θα δοθεί τέλος και έμφαση στα παλαιά καταφύγια ούτως ώστε η πλειονότητα αυτών που δεν μπορεί να επισκευαστεί, επιτέλους να αποχαρακτηριστεί.

Πρέπει να σημειωθεί πως στη Ελλάδα έχουν να κατασκευαστούν καταφύγια τουλάχιστον 60 χρόνια ενώ για δεκαετίες δεν έχουν συντηρηθεί και τα ήδη υπάρχοντα.

Σύμφωνα με το υπουργείο ΠΕΚΑ, η σύνδεση του συγκεκριμένου νομοσχεδίου με την κινδυνολογία της πολεμικής σύρραξης, απόρροια της κρίσης στην Ουκρανία, είναι αναίτια. Απόδειξη αυτού αποτελεί το γεγονός πως η επεξεργασία του εν λόγω σχεδίου νόμου «έχει ξεκινήσει από τον Μάρτιο του 2013, όπου καμία ουκρανορωσική κρίση δεν υπήρχε και κανένας ιδιαίτερος λόγος δεν συνέτρεχε». Ως πρωταρχικό κίνητρο για την προώθηση του νομοσχέδιο, στελέχη του υπουργείου υποδεικνύουν το θεσμικό κενό που υπήρχε τα τελευταία 40 και πλέον χρόνια, από τότε που κατασκευάστηκε και ο τελευταίος χώρος καταφυγής στην ελληνική επικράτεια. Ως επιπρόσθετη αιτία αναφέρουν τις ραγδαίες αλλαγές στις περιβαλλοντικές συνθήκες, όπως η βαθμιαία αύξηση της ετήσιας μέσης θερμοκρασιακής τιμής. Το υπουργείο συμπληρώνει πως το Ανώτατο Συμβούλιο Εθνικής Άμυνας (το σημερινό ΚΥΣΕΑ), μεταξύ άλλων, επισημαίνει την επιτακτική ανάγκη κατασκευής καταφυγίων με εκθέσεις που δημοσιεύει ήδη πάνω από μια δεκαετία.

Διευκρινίζει δε πως οι προδιαγραφές για την δημιουργία των συγκεκριμένων χώρων θα δημιουργηθούν αφού θα έχει ολοκληρωθεί ο χάρτης χωρικής επικινδυνότητας «Οι προδιαγραφές επιβάλλεται να είναι ανάλογες με τους κινδύνους που συντρέχουν σε κάθε περιοχή» ειδικά λαμβάνοντας υπόψη την προσφάτως πληγείσα από σεισμούς Κεφαλονιά όπου κάτοικοι βρέθηκαν να διαμένουν σε υπαίθριους καταυλισμούς και πλοία.

Τη γραμμή διάψευσης της κινδυνολογίας του υπουργείου ακολουθεί και το γραφείο Πολιτικής Σχεδίασης Εκτάκτου Ανάγκης. «Η αναγκαιότητα επεξεργασίας του θεσμικού πλαισίου δεν είναι καινούργια, αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά το 1977 μετά από τότε πρόταση υπουργών Προεδρίας της Κυβερνήσεως, Εθνικής Άμυνας και Δημοσίων Έργων» τονίζει χωρίς να διευκρινίζονται οι λόγοι παραγκώνισής του για 30 και πλέον χρόνια. Στην ερώτηση για τα κίνητρα που θα δοθούν στον ιδιωτικό τομέα το ΠΣΕΑ διευκρινίζει πως ο νομοθέτης προβλέπει αναθέσεις από διαγωνισμούς δημοσίων έργων, επιδοτήσεις από το Πράσινο Ταμείο και από κοινοτικά προγράμματα, ή και φοροελαφρύνσεις του ιδιώτη κατασκευαστή κατά την απόδοση ΦΠΑ. Ειδοποιός διαφορά στους χώρους καταφυγής που προωθούνται από το υπουργείο, είναι και η εκμετάλλευση τους από τους κατασκευαστές σε περιπτώσεις που δεν συντρέχει κίνδυνος «θα μπορούσε να κατασκευαστεί ένα υπόγειο παρκινγκ με προδιαγραφές να μετατραπεί σε χώρο καταφυγής εντός κάποιων ωρών»

Εξίσου ο κ. Ευθύμιος Πέτρου, αμυντικός αναλυτής, συμμερίζεται την ανυπαρξία πολεμικής απειλής. Τα ήδη υπάρχοντα καταφύγια της χώρας, μας ενημερώνει είναι πρακτικά εγκαταλελειμμένα. «Τα καταφύγια που μέχρι τώρα είχαν κατασκευαστεί στην Ελληνική Επικράτεια ήταν βασισμένα στην λογική του πολέμου και συντηρούνταν μερικώς εκτιμώντας ότι θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και για πολιτική προστασία μέχρι και το 1987 όπου καταστράφηκαν και οι τελευταίες αποθήκες. Το ελληνικό κράτος στερείται υποδομών για την ανανέωση των ήδη υπαρχόντων καταφυγίων» συμπληρώνει. Σχετικά με την ειδοποιό διαφορά που διακρίνει ένα πολεμικό καταφύγιο από ένα καταφύγιο πολιτικής προστασίας είναι πως το πρώτο υποχρεούται να είναι υπόγειο και μάλιστα κατασκευασμένο σε μεγάλο βάθος ενώ «το πολιτικό μπορεί να είναι απλά μια γερή κατασκευή αλλά όχι κατ’ ανάγκη υπόγεια. Αν και το ουσιώδες που θα πρέπει να προσεχθεί κατά την κατασκευή των χώρων καταφυγής, που αποτέλεσε και το κύριο πρόβλημα των πολεμικών καταφυγίων του παρελθόντος, είναι η διασφάλιση της πρόσβασης και της εξόδου ώστε να μην εγκλωβιστεί ξανά κόσμος σε αυτά».

To newsbeast.gr εντόπισε και επισκέφτηκε μερικά από τα ερημωμένα καταφύγια της Αττικής. Τόσο στο Λυκαβηττό κοντά στο εκκλησάκι των Αγίων Ισιδώρων όσο και στο λόφο του Αδρηττού η εγκατάλειψη των υπαρχόντων χώρων καταφυγής είναι ορατή. Ο κ. Παναγιώτης Δευτεραίος, πολιτικός μηχανικός και σπηλαιολόγος της ελληνικής σπηλαιολογικής εταιρείας, έχει επισκεφτεί πολλά από τα πολεμικά καταφύγια της Αττικής μας ενημερώνει για την ιστορία τους.

Το καταφύγιο του Λυκαβηττού

Η στρατιωτική βάση του Λυκαβηττού κατασκευάστηκε πριν από τον πόλεμο του ’40 και περιλάμβανε το καταφύγιο αλλά και θέσεις πολυβολείων λαξευμένες στο βράχο, εκ των οποίων σήμερα διακρίνεται μόνο μία. Κατά τον πόλεμο χρησιμοποιήθηκε από τους Γερμανούς, ενώ μετά την απελευθέρωση παρέμεινε σε λειτουργία ως το 1970, κι έπειτα εγκαταλείφθηκε. Το καταφύγιο εκτείνεται σε βάθος 100 μέτρων μέσα στο βράχο, διαθέτει δύο εισόδους, και είναι μεγαλύτερο και σε καλύτερη κατάσταση από το γνωστότερο μα εγκαταλειμμένο καταφύγιο του Αρδηττού. Συντηρημένο, φρεσκοβαμμένο, με ρεύμα, τουαλέτες και λουτρά, αλλά με φανερά τα σημάδια του χρόνου.

Το καταφύγιο του Αδρηττού

«Η τρύπα βγαίνει μέσα στο καταφύγιο και αποτελεί ενδεχομένως την έξοδο αυτού, υπήρχαν και σε αυτό 2 είσοδοι». Το καταφύγιο του Αδρηττού επιτάχθηκε από τους Γερμανούς κατά την διάρκεια του πολέμου και με το τέλος του χρησιμοποιήθηκε σαν ορμητήριο των αντιστασιακών. Επί βασιλείας Παύλου αποτέλεσε βασιλικό καταφύγιο και ίσως εξαιτίας αυτού στη συνείδηση του κόσμου να επικράτησε η αντίληψη πως επικοινωνεί υπογείως με τα βασιλικά ανάκτορα, φήμη την οποία βεβαίωσαν και κάτοικοι της περιοχής.

«Είναι μύθος ότι το καταφύγιο επικοινωνεί με τα ανάκτορα. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι μετατράπηκε σε βασιλικό καταφύγιο επί βασιλείας Παύλου και όχι επί Όθωνα, όπου χρησιμοποιούνταν τα βασιλικά ανάκτορα», αποσαφηνίζει ο κ. Δευτεραίος.

Όλοι οι υπάρχοντες χώροι καταφυγής που έχει επισκεφτεί μοιάζουν εγκαταλειμμένοι με εξαίρεση αυτόν του Λυκαβηττού ο οποίος μοιάζει να συντηρείται υποτυπωδώς χωρίς αυτό να σημαίνει ότι κρίνεται κατάλληλος να φιλοξενήσει πληθυσμό σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. «Πιο πολύ ως μουσείο φαίνεται να συντηρείται», τονίζει. Αξιοσημείωτη όμως είναι και η ιστορική παρατήρηση του κ. Δευτεραίου σύμφωνα με την οποία τη δεκαετία του ‘30, επί δικτατορίας Μεταξά και εν αναμονή Β’ παγκοσμίου πολέμου, η τότε κυβέρνηση είχε και πάλι με νόμο επιβάλλει την κατασκευή ιδιωτικών χώρων καταφυγής εκτός από τα δημόσια κτίρια και σε απλές πολυκατοικίες, διάταξη που περιλαμβάνεται και στο υπάρχων νομοσχέδιο.