Τριβιζάς: Τα ακατάλληλα παιδικά βιβλία μπορεί να είναι τοξικά

Ο συγγραφές μιλά με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου

Στο επίσημο βιογραφικό του, εκτός από συγγραφέας παιδικών βιβλίων, αναφέρεται και ως εγκληματολόγος. Ο ίδιος όμως, περιγράφει τον εαυτό του ως εξερευνητή, εφευρέτη και ζογκλέρ μελάτων αυγών! Και όλα αυτά, διότι πιστεύει πως με τα παιδιά η επικοινωνία είναι καλύτερη σε έναν μυθικό κόσμο, με φανταστικές ταυτότητες.

Ο λόγος, για τον διεθνούς φήμης συγγραφέα παιδικών βιβλίων Ευγένιο Τριβιζά, που μίλησε στο «Πρακτορείο FM», με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου στις 2 Απριλίου.

«Ο εγκληματολόγος λέω στα παιδιά, είναι ο δίδυμος αδερφός μου, οπότε προκύπτει μία σύγχυση σχετικά με το ποιος είναι ποιος», αναφέρει ο κ. Τριβιζάς.

- Προστατεύετε έτσι την πραγματική σας ταυτότητα;

Πιστεύω ότι με τα παιδιά επικοινωνούμε καλύτερα σε έναν παραμυθένιο κόσμο με φανταστικές ταυτότητες.

- Δε θα θέλατε, ας πούμε, τα παιδιά να γνωρίζουν ότι είστε εγκληματολόγος;

Όταν μεγαλώσουν θα το διαπιστώσουν και αυτό.

- Αλήθεια, πώς συνδυάζονται αυτές οι δυο ιδιότητες;

Δεν είναι τόσο δύσκολο όσο φαίνεται εκ πρώτης όψεως. Πολλά από τα βιβλία μου πραγματεύονται θέματα που έχουν σχέση με την εγκληματολογία όπως η αθωότητα, η ενοχή, η τιμωρία, οι τύψεις και η σχέση του καλού και του κακού.

- Δεν είναι πολύ σοβαρή υπόθεση να μιλάει κανείς στις παιδικές ψυχές;

Είναι, επειδή τα πρώτα μας αναγνώσματα, οι πρώτοι ήρωες με τους οποίους ταυτιζόμαστε, τα πρώτα ιδανικά με τα οποία κοινωνούμε, μας αγγίζουν βαθύτερα, μας επηρεάζουν δραστικότερα και πολλές φορές μας συνοδεύουν σε όλη μας τη ζωή. Εκτός αυτού, μας θωρακίζουν για όλα τα αρνητικά που θα αντιμετωπίσουμε ως ενήλικες. Το βιβλίο δεν είναι μόνο ένα αντικείμενο. Είναι ένας σύντροφος που μας κάνει να γελάμε, να δακρύζουμε, να συμπάσχουμε και να ελπίζουμε. Μας συναρπάζει, μας γοητεύει, μας εκτοξεύει σε μακρινούς κόσμους και μας συντροφεύει πιστά στο ταξίδι της ζωής. Μια προτροπή την οποία θα μπορούσα να δώσω είναι η εξής: Διώξτε τη μοναξιά, διώξτε την άγνοια, ανοίξτε ένα βιβλίο!

- Είναι πολύ μεγάλο φορτίο αυτή η ευθύνη απέναντι στα παιδιά;

Ακριβώς επειδή επηρεάζουν βαθιά τον χαρακτήρα των παιδιών πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή η επιλογή των βιβλίων τα οποία τους προσφέρουμε. Ακατάλληλα παιδικά βιβλία μπορεί να είναι ακόμα και τοξικά για την παιδική ψυχή.

- Ως ενήλικας, εκείνο που βρίσκω γοητευτικό είναι η συνεχής ανατροπή και το παιχνίδι με τις λέξεις, αλλά αναρωτιέμαι πώς το αντιλαμβάνονται αυτό τα παιδιά; Έχετε σκεφτεί εσείς τι είναι εκείνο που σας κάνει τόσο αγαπητό;

Το ότι πρωταρχικός στόχος των βιβλίων μου είναι να διασκεδάζουν το παιδί, να καλλιεργούν τη φαντασία του και να διευρύνουν τους δημιουργικούς του ορίζοντες. Έμμεσα μόνο να μεταδίδουν αρχές, αξίες και πρότυπα. Και αυτό επειδή ο άμεσος και ακόμα περισσότερο ο κραυγαλέος διδακτισμός τα απωθεί.

- Διαβάζοντας «Τα τρία μικρά λυκάκια», που αλλάζουν θέση με «Τα τρία μικρά γουρουνάκια», αναρωτιέμαι: Πιστεύετε ότι είμαστε γεμάτοι στερεότυπα και πως χάνουμε πολλές φορές τη δυνατότητα να δούμε τη συνολική εικόνα;

Βέβαια. Πολλά από τα βιβλία μου μάχονται αρνητικά στερεότυπα, όπως για παράδειγμα το στερεότυπο της παθητικής ηρωίδας. Οι ηρωίδες σε πολλά παραμύθια δεν αυτενεργούν. Περιμένουν από κάποιον πρίγκιπα να έρθει να τις σώσει. Έχω γράψει ένα βιβλίο που θα κυκλοφορήσει με τον τίτλο «Κοκκινομπλουζινίτσα». Σε αυτό το βιβλίο η ηρωίδα, όταν ο λύκος τής αποκαλύπτει ότι δεν είναι η γιαγιά της, προσποιείται ότι εκπλήσσεται από την υποκριτική του ικανότητα και τον προτρέπει να γίνει ηθοποιός. Τελικά ο λύκος διαπρέπει στο Χόλιγουντ. Η ηρωίδα δηλαδή βρίσκει τον τρόπο να χειριστεί η ίδια το πρόβλημα το οποίο αντιμετωπίζει.

- Και με «Το κουμπί»; Τι συμβαίνει με «Το κουμπί που κρύωνε», κ.Τριβιζά;

Το «Κουμπί που κρύωνε» είναι ένα από τα τελευταία μου βιβλία. Έχω πει συχνά ότι πηγή έμπνευσής μου είναι ακόμα και τα πιο ασήμαντα αντικείμενα. Αντικείμενα που περνάνε πολλές φορές απαρατήρητα, όπως ένα καλαμάκι πορτοκαλάδας, ένα ξυλάκι παγωτού, ένα χρυσόχαρτο από σοκολατάκι, ένα καμένο σπίρτο, ένα κοτσάνι πετροκέρασου...Για το συγκεκριμένο αυτό βιβλίο πηγή έμπνευσης ήταν ένα ξηλωμένο κουμπί πεταμένο στον δρόμο. Το βιβλίο περιγράφει τις απίστευτες περιπέτειες ενός κουμπιού που κατά κάποιον τρόπο αντιμετωπίζει ένα υπαρξιακό πρόβλημα: δεν ξέρει τι είναι. Εκτός από το κουμπί, στην ιστορία πρωταγωνιστούν κουμπότρυπες, κουβαρίστρες, φερμουαρόφιδα, ένας ράφτης, ένας πρίγκιπας και ένα κοριτσάκι που με μια μαγική πευκοβελόνα μεταμορφώνει τις πολυκατοικίες της γειτονιάς σε κύβους ζάχαρης.

- Για ποιον λόγο οι γονείς προτιμούν τα βιβλία σας;

Προσπαθώ να γράφω τα βιβλία μου με τέτοιον τρόπο ώστε να λειτουργούν σε πολλαπλά επίπεδα και να τα απολαμβάνουν τόσο οι μικροί όσο και οι μεγάλοι αναγνώστες. Αν οι γονείς διαβάζουν στο παιδί μια ιστορία που τους αφήνει αδιάφορους, το παιδί το διαισθάνεται. Αν αντιθέτως απολαμβάνουν οι ίδιοι την όλη διαδικασία, τότε είναι πολύ πιο πιθανόν να μεταδώσουν στο παιδί την αγάπη για το διάβασμα.

- Πώς καταφέρνετε να αποτυπώνετε το «παιχνίδι» με την ελληνική γλώσσα στις άλλες γλώσσες και να είστε δημοφιλείς και στο εξωτερικό;

Η μετάφραση είναι μια δύσκολη διαδικασία, ουσιαστικά μια αναδημιουργία και τυχερός ο συγγραφέας που θα βρει δημιουργικούς μεταφραστές. Ιδιαίτερα δύσκολο να μεταφραστεί είναι το χιούμορ και το παιχνίδι με τις λέξεις. Το μόνο που μπορώ να κάνω σε αυτές τις περιπτώσεις είναι να βρίσκω άλλα λογοπαίγνια τα οποία λειτουργούν στη γλώσσα της μετάφρασης. Γι’ αυτό τον λόγο γράφω ο ίδιος τα κείμενα ή παίρνω μέρος στις μεταφράσεις των βιβλίων μου, κυρίως στην αγγλική γλώσσα που γνωρίζω. Αναρωτιέμαι όμως καμιά φορά με ποιον τρόπο αποδίδονται οι ιστορίες μου σε γλώσσες που πλήρως αγνοώ όπως για παράδειγμα τα κινεζικά, ουαλικά, κροατικά, ρωσικά κλπ.

- Κλείνοντας, θα ήθελα να μας μιλήσετε για την πρόσφατη βράβευση στο Μαϊάμι.Το Φεβρουάριο αποσπάσατε το βραβείο για το καλύτερο διαδραστικό βιβλίο (ebook) του 2016 με το παραμύθι «Το Κοτσάνι του Πετροκέρασου» («Little Emily, the Cherry Stalk and the Eraser Bombs»).

Αυτή, όπως και κάθε βράβευση, είναι σαν ένας ευχάριστος ήλιος στο λογοτεχνικό στερέωμα που, αν όμως τον πολυκοιτάς, κινδυνεύουν σοβαρά τα μάτια σου. Οι όποιες διακρίσεις είναι σημαντικές αλλά όχι τόσο όσο η ευφορία της δημιουργίας.