Πανελλήνιες εξετάσεις και άγχος

Οι τρόποι διαχείρισής του από τον έφηβο...

Οι πανελλήνιες εξετάσεις αποτελούν μια ψυχοπιεστική κατάσταση για τους εφήβους και το επίκεντρο της καθημερινότητας τους ειδικά στην τελευταία τάξη του λυκείου.

Η πίεση από τους γονείς και τους καθηγητές, ο ανταγωνισμός, το φορτωμένο πρόγραμμα, καθώς και το ίδιο το σύστημα των εξετάσεων είναι κάποιοι από τους παράγοντες που προκαλούν άγχος στους μαθητές. Κυρίως όμως το άγχος αφορά τη διαδικασία της εξέτασης.

Τα θέματα που θα πέσουν, το αν θα καταλάβει ο μαθητής την ερώτηση, αν θα θυμηθεί την απάντηση ή θα κολλήσει η σκέψη του είναι κοινές ανησυχίες των εφήβων. Κάτω λοιπόν από αυτές τις συνθήκες και με βάση την προσωπική ερμηνεία και κατανόηση των καταστάσεων, το άγχος είναι μια φυσιολογική αντίδραση του εφήβου, ο οποίος προσπαθεί να ανταπεξέλθει στην απαιτητική πραγματικότητα που δημιουργούν οι πανελλήνιες εξετάσεις. Το άγχος είναι λειτουργικό όταν κινητοποιεί και βοηθάει το άτομο να είναι δημιουργικό. Όταν είναι έντονο δημιουργεί προβλήματα στη συναισθηματική του ηρεμία και μειώνει τις ικανότητές του.

Το άγχος ως συναίσθημα εκφράζεται με διάφορα συμπτώματα. Συχνά οι έφηβοι διαμαρτύρονται για πονοκεφάλους, άσχημο ύπνο, ταχυκαρδία κ.λπ. (σωματικά συμπτώματα), γίνονται ευερέθιστοι, ευσυγκίνητοι, έχουν αρνητική διάθεση κ.λ.π. (συναισθηματικά συμπτώματα), έχουν δυσκολία συγκέντρωσης, μπλοκάρισμα μνήμης ή αρνητικές σκέψεις (γνωστικά συμπτώματα) ή κάνουν απουσίες από το σχολείο, απομονώνονται, μένουν πίσω από το διάβασμα (συμπεριφορικά συμπτώματα). Στόχος δεν είναι η εξάλειψη του άγχους, καθώς είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα που συνοδεύει κάθε αλλαγή και εξέλιξη στη ζωή μας, αλλά η διαχείρισή του ώστε να είναι για τους έφηβους ένα συναίσθημα δημιουργικό, που κινητοποιεί.

Ακολουθούν κάποιοι γενικοί τρόποι αντιμετώπισης του άγχους. Πρέπει βέβαια να λαμβάνεται υπόψη η μοναδική προσωπικότητα κάθε παιδιού. Αν ο έφηβος αδυνατεί να διαχειριστεί το άγχος του σε βαθμό που τα συμπτώματά του επιμένουν και προκαλούν προβλήματα στη συναισθηματική του ηρεμία και στη λειτουργικότητά του, καλό είναι να απευθυνθεί σε κάποιον ειδικό.

Πρώτα απ’ όλα η καλή προετοιμασία, το διάβασμα και οι συχνές επαναλήψεις μειώνουν το άγχος. Συχνά οι έφηβοι αγχώνονται γιατί έχουν κενά ως προς την ύλη. Πρέπει να μάθουν να οργανώνουν και να προγραμματίζουν το χρόνο τους. Είναι σημαντικό να αναγνωρίζουν το άγχος, τους παράγοντες που τους αγχώνουν καθώς και πώς αυτό εκφράζεται σωματικά, στις σκέψεις και στη συμπεριφορά τους. Αυτό βοηθάει να το ελέγξουν καλύτερα και έτσι να το φοβούνται λιγότερο. Είναι πολύ βοηθητικό να μοιράζονται τα συναισθήματά τους με τους γονείς τους και τους ανθρώπους που εμπιστεύονται, να μην απομονώνονται. Η έλλειψη φίλων και κοινωνικών συναναστροφών αυξάνει το άγχος.

Να μάθουν να εμπιστεύονται τον εαυτό τους, να μην τον επικρίνουν αλλά να τον επιβραβεύουν και να επικεντρώνονται στα θετικά χαρακτηριστικά και στις ικανότητές τους. Είναι σημαντικό να σκέφτονται θετικά αλλά και ρεαλιστικά. Μη λένε «τα ξέρω όλα», «δε θα φοβηθώ καθόλου» αλλά «έχω προετοιμαστεί καλά», «ακόμα και αν φοβηθώ θα το αντιμετωπίσω». Να έχουν ρεαλιστικές προσδοκίες και στόχους με βάση τις ικανότητες και τα ενδιαφέροντά τους. Επίσης η φαντασίωση των εξετάσεων και αυτού που αγχώνει βοηθάει να εξοικειωθούν μαζί τους.

Καλό είναι να σέβονται τα όριά τους και να οριοθετούν τους άλλους λέγοντας «όχι» και εκφράζοντας αυτό που θέλουν. Δεν μπορούν (ούτε και θα έπρεπε) να τους ευχαριστούν όλους γύρω τους και δεν ελέγχουν κάθε κατάσταση. Αν μια υποχρέωση αγχώνει, πρέπει να κάνουν ένα διάλειμμα. Κάτω από πίεση αυτό που κάνουν δε θα γίνει σωστά. Πολύ σημαντικό για τους έφηβους είναι να κάνουν πράγματα που τους ευχαριστούν και τους χαλαρώνουν. Δεν έχουν μόνο την υποχρέωση να μελετούν αλλά και να διαθέτουν ελεύθερο χρόνο για να τον αξιοποιούν όπως θέλουν.

Αν κατά τη διάρκεια των εξετάσεων αισθανθούν έντονο άγχος, να πάρουν βαθιές ανάσες. Τα σωματικά συμπτώματα του άγχους υποχωρούν μετά από λίγο. Αν δε γνωρίζουν ένα θέμα ή είναι δύσκολο ας προχωρήσουν στο επόμενο και ας επανέλθουν αργότερα. Στο τέλος των εξετάσεων είναι σημαντικό να επιβραβεύσουν οι μαθητές τον εαυτό τους για την προσπάθεια, ακόμα και αν το αποτέλεσμα δεν είναι το επιθυμητό.

Οι πανελλήνιες δεν πρέπει να συνδέονται με την αξία των εφήβων ως άτομα ούτε η αποτυχία ή η επιτυχία να καθορίζουν την αυτοεκτίμησή τους. Κρίνονται μόνο για τις γνώσεις τους στα συγκεκριμένα αντικείμενα τη συγκεκριμένη στιγμή. Επίσης η εισαγωγή σε κάποια σχολή δεν εξασφαλίζει ταυτόχρονα επιτυχημένη επαγγελματική σταδιοδρομία. Είναι σημαντικό ο έφηβος μέσα από αυτή την εμπειρία να μάθει να αγαπάει τη μάθηση και να προσπαθεί να πετυχαίνει τους στόχους του λαμβάνοντας αποφάσεις και παίρνοντας πρωτοβουλίες καθώς εισέρχεται στην ενήλικη φάση της ζωής του.